Ustalenie kontaktów z dzieckiem
Rozwód, a więc ustanie małżeństwa na mocy orzeczenia sądu, wymaga uregulowania pod względem prawnym bardzo wielu aspektów. Jednym z najważniejszych jest uregulowanie kontaktów z dziećmi dotychczasowych współmałżonków, będących ich rodzicami. Jakie zasady rządzą ustaleniami w tym zakresie oraz jak przebiega proces ich kształtowania? Zaraz Ci to wyjaśnię.
Czym są kontakty z dzieckiem?
Najpierw omówmy co należy rozumieć pod pojęciem „kontaktów z dzieckiem”.
Kwestia ta jest wprost uregulowana w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z tym aktem prawnym – kontakty z dzieckiem to w szczególności przebywanie z małoletnim poprzez odbywanie odwiedzin i spotkań czy zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu, jak również bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji czy korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Musisz wiedzieć, że każdy rodzic ma prawo do kontaktów z dzieckiem, całkowicie niezależnie od tego w jaki sposób zostało to uregulowane i jaki jest zakres jego władzy rodzicielskiej. Tym samym, nawet, jeśli zostałeś pozbawiony władzy rodzicielskiej, przysługuje Ci pełne prawo do ich utrzymywania, nawet w przypadku utrudniania kontaktów przez drugiego rodzica.
Jak wyglądają kontakty z dzieckiem przed orzeczeniem rozwodu?
W praktyce często zdarza się sytuacja, kiedy rozkład związku małżeńskiego nastąpił jeszcze przed jego formalnym ustaniem. Często łączy się to z wyprowadzką jednego z małżonków ze wspólnego miejsca zamieszkania. Pojawiają się wtedy pytanie: czy matka bądź może zabrać dziecko przed rozwodem? Czy może powstrzymać przed wykonywaniem kontaktów? Co zrobić, kiedy rodzice dziecka nie potrafią się porozumieć? Problem dotyczący kontaktów rodziców z dzieckiem pojawia się zazwyczaj, kiedy rodzice dziecka są po rozwodzie i dziecko ma miejsce stałego pobytu przy jednym z rodziców.
Co ważne, polski system prawny nie zawiera żadnego formalnego zakazu dotyczącego wyprowadzki współmałżonka z dotychczasowego miejsca zamieszkania, współdzielonego ze małżonkiem. Pamiętać jednak trzeba, że zgodnie z normami prawa rodzinnego, rodzice oraz ich dziecko mają zarówno prawo, jak i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
Czy więc dziecko może odmówić kontaktów z ojcem? Choć zachodzi taka uzasadniona obawa, w świetle powyższego przepisu, stwierdzić trzeba, że małoletniemu nie przysługuje tego rodzaju uprawnienie.
Kiedy dziecko może decydować o spotkaniach z ojcem? Tylko w absolutnie wyjątkowych przypadkach, zaś z praktyki wynika w sposób jednoznaczny, ze sądy rodzinne bardzo rzadko uznają sam sprzeciw dziecka za usprawiedliwioną przyczynę odmowy w wykonywaniu kontaktów z ojcem, a co więcej – drugi rodzic ma obowiązek odpowiednio przygotować dziecko do takich spotkań.
Sposób utrzymywania kontaktów z drugim rodzicem poza miejscem zamieszkania dziecka
Kodeks cywilny wskazuje, że stałym miejscem pobytu dziecka jest miejsce zamieszkania obojga rodziców albo tego z nich, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej przez postępowanie sądowe. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, dziecko mieszka u tego z nich, u którego stale przebywa. W przypadku, gdy dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, wówczas miejsce zamieszkania dziecka określa sąd opiekuńczy w toku postępowania na drodze sądowej.
Zabranie więc dzieci, wbrew woli partnera, nie tylko nie oznacza, iż strona, która się na to zdecydowała, może odciąć współmałżonka od widzeń z małoletnimi, ale skutkować może skierowaniem przez niego do sądu wniosku o uregulowanie kontaktów z potomstwem bądź ustalenie stałego pobytu dzieci właśnie u niego. Czy więc ojciec ma prawo wiedzieć gdzie jest jego dziecko? Oczywiście – tak! Każdy z rodziców ma obowiązek informowania drugiego z nich o miejscu pobytu dziecka i pomóc uregulować kontakty.
W jaki sposób ustalić kontakty rodziców z dzieckiem?
Ustalenie kontaktów z dzieckiem może odbyć się na kilka sposobów:
1) zawarcie pomiędzy rodzicami porozumienia,
2)orzeczenie sądu, a więc wyrok rozwodowy, bądź też postanowienie o ustaleniu kontaktów rodzica z dzieckiem,
3) ugodę sądową, zawartą pomiędzy rodzicami, w czym może pomóc kancelaria adwokacka z doświadczeniem,
4) ugodę, zawartą pomiędzy rodzicami przed mediatorem.
Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem
Jednym ze sposobów ustalenia kontaktów z dzieckiem jest złożenie wniosku, przy czym może on zostać wniesiony nawet wtedy, kiedy pomiędzy rodzicami nie toczy się postępowanie rozwodowe. Każde z rodziców może także zwrócić się do sądu z wnioskiem o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem, w czasie postępowania w sprawie o rozwód, szczególnie kiedy jedno z rodziców zaczęło utrudniać wykonywanie kontaktów lub jeśli zachodzi uzasadniona obawa, że tak się stanie lub rodzic na przykład wyjedzie z dzieckiem z kraju.
Sądem właściwym do rozpatrzenia takiej sprawy jest sąd rejonowy, w którego okręgu dziecko posiada miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.
Uregulowanie kontaktów z dzieckiem- wzór
Czy wniosek o zmianę kontaktów z dzieckiem posiada jakiś ustalony wzór? Niestety nie, ponieważ jego szczegółowy kształt zależy od indywidualnych uwarunkowań danej sprawy. Oczywiście, musi on odpowiadać wymogom, które muszą spełniać wszelkie pisma procesowe, czyli wskazanie odpowiedniego sądu, danych małoletniego oraz wnioskodawcy i uczestników. Ponadto, niezbędne jest szczegółowe opisanie proponowanego sposobu uregulowania kontaktów z dzieckiem, częstotliwość kontaktów ojca czy matki z małoletnim, zasad odbierania małoletniego wraz ze wskazaniem miejsc z jakich ma się to odbywać. Wniosek powinien odnosić się nie tylko do stałych kontaktów, ale także zawierać propozycje w odniesieniu do kontaktów w okresie Świąt Bożego Narodzenia, ferii oraz wakacji.
Pamiętaj także, że orzeczenie sądu wydane na podstawie takiego wniosku, nie ma charakteru stałego, ponieważ w razie zmiany okoliczności, w każdym czasie strona może złożyć wniosek o zmianę kontaktów- także stosownie do potrzeb dziecka.
Musisz wiedzieć także, że wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem podlega opłacie, ma charakter stały i wynosi 100 złotych.
Jak wyglądają kontakty z dzieckiem po rozwodzie ?
Najczęściej zadawanym przez rodziców pytaniem jest: jak wyglądają kontakty z dzieckiem po rozwodzie? Oprócz tego, jak może wyglądać postanowienie sądu i czy kontakty z dzieckiem są zawsze możliwe? Czy kontakty z dzieckiem obejmują okresy świąteczne? Jakie prawa ma ojciec dziecka po rozstaniu z jego matką?
Polskie prawo rodzinne przesądza, iż w wyroku orzekającym rozwód, sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem.
Co najważniejsze- sąd zobowiązany jest do uwzględnienia w powyższym zakresie tzw. rodzicielskiego planu wychowawczego, stanowiącego pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Warunkiem jest jednak, aby było ono zgodne z dobrem dziecka. Musisz wiedzieć, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
Brak porozumienia – uregulowanie kontaktów z dzieckiem- co wtedy?
Jeżeli rodzice nie dojdą do porozumienia co do sposobu ustalenia kontaktów z dzieckiem, wówczas sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, poprzez wydanie w tym przedmiocie wyroku. W takim wypadku sąd w wydanym orzeczeniu może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając jednocześnie władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka.
W wydanym wyroku sąd może na przykład wskazać, czy potrzebna jest zgodna ojca na wyjazd dziecka za granicę. Jakie będą konsekwencje wyjazdu dziecka za granicę bez zgody ojca? Taka sytuacja oznaczać będzie de facto uprowadzenie małoletniego, co oczywiście podlega sankcji karnej, w postaci kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Bez względu czy rodzice są małżeństwem, czy też nie, jeśli mają pełnię władz rodzicielskich, na wyjazd dziecka za granicę jest konieczna zgoda obojga. Nie ma znaczenia fakt, że oboje wyrazili zgodę na wydanie paszportu dla dziecka. W przypadku, gdy rodzice w tej kwestii nie mogą dojść do porozumienia, jedno z nich może wystąpić do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na wyjazd dziecka, a wówczas orzeczenie sądu zastąpi zgodę drugiego.
Jedynie wyjątkowo sąd może nie wypowiedzieć się w zakresie utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, jednakże podstawą do takiego kroku jest zgodny wniosek stron.
Jakie są kryteria ustalania kontaktów z dzieckiem?
Sąd ustalając kontakty rodziców z dzieckiem musi kierować się ściśle określonymi kryteriami. Oczywiście najważniejszym z nich jest dobro dziecka. Sąd Najwyższy sprecyzował w jednym ze swoich postanowień, iż sąd opiekuńczy, kierując się dobrem małoletniego, bierze pod rozwagę również powszechnie znane zasady psychologii rozwojowej i pedagogiki, z których wynika że – przy uwzględnieniu konkretnych okoliczności – dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje kontaktu z obojgiem rodziców. Sąd dodał, że w pierwszym okresie życia ważniejsze są kontakty z matką, a w latach późniejszych, szczególnie gdy jest to chłopiec – niezbędne są również kontakty z ojcem.
Zgodnie z zapisami Kodeksu postępowania cywilnego, sąd w sprawach dotyczących osoby dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Oznacza to, że w zakresie ustalenia kontaktów z dzieckiem, bierze się także pod uwagę jego zdanie, a tym samym nie jest ono jedynie biernym przedmiotem toczącego się postępowania.
Jak może wyglądać uregulowanie kontaktów z dzieckiem?
Przedmiotem orzeczenia sądu określającego uregulowanie kontaktów z dzieckiem są następujące kwestie:
1) częstotliwość widywania się rodzica z dzieckiem,
2) zasady zabierania dziecka przez rodzica poza jego stałe miejsce zamieszkania,
3) sposób spędzania z dzieckiem ferii, wakacji oraz świąt.
W praktyce niejednokrotnie pojawia się pytanie o kontakty ojca z dzieckiem – jak często mogą zostać ustanowione? Zależy to przede wszystkim od uwarunkowania danej sprawy, a w szczególności takich czynników, jak:
1) potrzeby dziecka oraz jego ojca,
2) ich miejsc zamieszkania,
3) predyspozycji i kompetencji wychowawczych rodzica,
Ustalenie kontaktów a zabieranie dziecka na wakacje
Jak wspomniałem wcześniej, sąd reguluje też kontakty ojca z dzieckiem w wakacje, jeśli oczywiście wymagają tego ich potrzeby. Sąd może też zarządzić widzenia ojca z dzieckiem tylko i wyłącznie w obecności matki.
Pamiętaj, że orzeczenie w przedmiocie ustalenia kontaktów z dzieckiem, jeśli nabędzie mocy prawnej, ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Czy więc matka ma prawo nie dać dziecka ojcu? Oczywiście nie, ponieważ jej powinnością jest pełne respektowanie zapadłego w tym zakresie orzeczenia.
Czy z kolei ojciec ma prawo zabrać dziecko bez zgody matki – na przykład na wakacje? Tak, ale tylko w przypadku, jeśli wykonuje sposób ustalenia kontaktów z dzieckiem, określone w orzeczeniu sądowym. Czy matka ma prawo wiedzieć gdzie ojciec zabiera dziecko? Tak, jako że prawo ojca do zabierania dziecka poza jego miejsca zamieszkania nie zwalnia go z „obowiązku” poinformowania drugiego rodzica o tym, gdzie dziecko będzie spędzać czas.
Jak wygląda zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem?
Orzeczenie ustalające kontakty z dzieckiem powinno być wykonywane przez osoby, których dotyczy w całej pełni. Co więc zrobić, gdy matka utrudniania kontakty ojca z dzieckiem, bądź ojciec nie odwozi dziecka na czas? Czy istnieją kary za utrudnianie kontaktów z dzieckiem?
W takiej sytuacji każde z rodziców ma prawo wystąpić do sądu w celu wyegzekwowania przysługującego mu kontaktu z dzieckiem i wszcząć postępowanie o zagrożenie karą pieniężną.
Jest ono regulowane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którymi – jeżeli osoba, sprawująca pieczę nad dzieckiem, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, wówczas sąd opiekuńczy może zagrozić jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej. Nakładana jest ona za każde naruszenie, jakiego dopuściła się osoba winna jego popełnienia.
Jeśli takie zagrożenie nie przyniesie żadnego skutku, wówczas sąd opiekuńczy obciąża takiego rodzica nakazem zapłaty należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.
Co ciekawe, w Kodeksie postępowania cywilnego nie wskazano ściśle określonych stawek nakładanej przez sąd kary pieniężnej, nie wyznaczono również jej żadnej granicy, ani maksymalnej, ani też minimalnej. Tym samym, ustawodawca pozostawił to zagadnienie w całości do uznania sądu, który orzekając w tym przedmiocie, powinien wziąć pod uwagę okoliczności danej sprawy, a także sytuację majątkową i życiową osoby zagrożonej nakazem zapłaty.
