Rozstanie z narcyzem – wszystko, co musisz wiedzieć o odejściu od partnera z osobowością narcystyczną
Narcystyczne zaburzenie osobowości jest przypadłością, która pojawia się u coraz większej liczby osób – zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn, choć w tej kategorii przodują panowie. Jak wskazują statystyki, wśród populacji można znaleźć aż od 1 do 5% ludzi z narcystycznym zaburzeniem osobowości, a aż 16% ma osobowość o rysie narcystycznym.
Zawyżone poczucie własnej wartości u jednego z partnerów może w dużym stopniu wpłynąć na to jak będą przebiegać rozwód czy rozstanie. Wymagający specjalnego traktowania narcyzi mogą utrudnić ten, przykry i bez tego, proces.
W poniższym tekście znajdziesz charakterystykę osobowości narcystycznej. Dowiesz się z niego również tego, w jaki sposób przejść rozstanie z narcyzem jak najbardziej bezboleśnie. Zapraszam Cię zatem do lektury!
Przeczytaj również: Przemoc psychiczna w związku
Narcystyczne zaburzenie osobowości – co to jest?
Zacznijmy od wyjaśnienia sobie terminu: osobowość narcystyczna. Zanim jednak do tego przejdziemy, powinieneś wiedzieć, że część objawów wskazujących na narcyzm (tak samo zresztą jak i wielu innych zaburzeń) mogą pojawić się u każdej osoby – jednak w nieznacznej liczbie i rzadkim nasileniu, które nie oddziałują na codzienne funkcjonowanie.
Jeśli dostrzegasz u siebie kilka cech narcystycznych, nie oznacza to jeszcze wcale, że cierpisz na narcystyczne zaburzenie osobowości.
Cechy narcystyczne pojawiają się bardzo często u nastolatków, będących obecnie w okresie dojrzewania. Charakterystyczne dla tego wieku jest myślenie, że jest się kimś wyjątkowym, przeznaczonym dla czegoś większego, ma się oryginalne poglądy i chce się osiągnąć najwyższe szczyty. Najczęściej jednak takie poglądy nie są groźne – bowiem znikają, kiedy dziecko dojrzewa emocjonalnie.
Jak zatem rozpocząć kogoś z osobowością narcystyczną? Pomocna może się tutaj okazać klasyfikacja DSM-5, która informuje, że zaburzenia narcystyczne można stwierdzić u dorosłych, u których zauważa się przynajmniej kilka z poniższych cech. Narcyz:
- ma doświadczenia wewnętrzne (emocjonalność, uczucia, myśli czy doznania), które znacznie różnią się od tych, występujących u innych osób z jego kultury;
- zupełnie inaczej postrzega rzeczywistość, funkcjonowanie wśród innych (w pracy, szkole czy na wydarzeniach społecznych);
- jego zachowanie odbiega od tego rozumianego pod pojęciem „normalnego”;
- nie potrafi odnaleźć się w relacjach rodzinnych, ani romantycznych, uważając wszystkich innych za niewystarczających;
- podejmując jakąkolwiek decyzję ma na uwadze jedynie swoje dobro.
Osobowość narcystyczną rozpoznać możemy przede wszystkim po teatralnym, przesadzonym zachowaniu, dużej chwiejności nastrojów, nieustającym zabieganiu o uwagę innych osób i nadmiernie częstym powodowaniu konfliktów z najbliższymi – choć najczęściej niczym oni nie zawinili.
Osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości – kto to?
Kim są osoby, mające zawyżone poczucie swojej wartości? Zachowania osób przeświadczonych o swojej wyjątkowości, najczęściej są niemożliwe do zaakceptowania dla innych z uwagi na dużą specyficzność. Ktoś niezaznajomiony z terminem „osoby narcystyczne” może uznać narcyza po prostu za kogoś bardzo zadufanego w sobie czy wyniosłego.
Warto jednak wiedzieć o tym, iż osobowość narcystyczna nigdy nie jest dziełem przypadku. Dużą rolę w występowaniu zaburzeń narcystycznych mają zaniedbania rodziców, błędy wychowawcze czy też odstawanie od różnego rodzaju społeczności: szkolnej, koleżeńskiej czy zawodowej.
Osoba narcystyczna bardzo często bierze swoje zapatrzenie w siebie z tego, co zdarzyło się w czasach dzieciństwa lub nastoletnich – braku akceptacji rodziców czy bezwarunkowej akceptacji swojej osoby. W takim przypadku cechy narcystyczne mogą być jedynie kamuflażem, które w konsekwencji dzieci – już jako dorosłe osoby – tworzą, by ukryć poczucie absolutnego braku wartości.
Inni czytali także: Jak przetrwać rozwód?
Co może ukształtować osoby narcystyczne?
Na ukształtowanie się osoby z osobowością narcystyczną w dzieciństwie mogą mieć wpływ czynniki takie jak:
- chłód rodziców lub opiekunów, brak czułości i empatii z ich strony;
- zbyt częste krytykowanie dziecka przez rodziców;
- zmienność emocjonalna opiekunów – objawiająca się dynamicznymi przejściami z nadmiernego podziwu dziecka do jego dewaluowania;
- zawstydzanie dziecka w miejscach publicznych lub wśród znajomych i rodziny;
- niepoświęcanie dziecku wystarczającej uwagi;
- wykorzystywanie dziecka do własnych celów – na przykład realizacji niespełnionych marzeń;
- przerzucanie na dziecko tego, czego rodzic nie lubi we własnym odbiciu i krytykowanie tego;
- ciągłe dawanie dziecku do zrozumienia, że jego poczucie wartości jest zależne od tego w jaki sposób się zachowuje i co osiąga;
- porównywanie dziecka do jego kolegów, wskutek którego zostaje ono przedstawione jako to „gorsze”, przez co ma one niską samoocenę.
Zawyżone poczucie własnej wartości – objawy narcystycznego zaburzenia osobowości
Choć w dorosłym życiu narcyz jest trudny do rozpoznania „na pierwszy rzut oka”, istnieje spis wskazówek – tendencji, które można zauważyć i które powinny nas zaniepokoić. U narcyzów często widoczne są:
- potrzeba nieustannego otrzymywania komplementów od innych – nawet obcych;
- silne skoncentrowanie się na własnych przyjemnościach, doznaniach i komplementach – stawianie własnego ja na piedestale;
- stosowanie wzorca poczucia własnej wielkości – postawa bardzo wyniosła względem innych, snucie fantazji o tym, że stanie się kimś wyjątkowym, odnoszącym oczywiście zasłużone sukcesy;
- kompletowanie samego siebie i przykładanie ogromnej wagi do swojego wyglądu i stroju;
- uważanie siebie za osobę wszechwiedzącą, najlepszą, najdoskonalszą, która może stanowić wzór dla innych;
- zazdrość względem osób, które osiągnęły już coś, o czym marzył narcyz;
- chęć utrzymywania relacji jedynie z osobami wyjątkowymi, o statusie elitarnym, które „zasługują” na to, aby znać narcyza;
- częściowy lub znaczny brak empatii, jako że inne osoby nie są przecież tak ważne jak narcyz;
- chęć bycia podziwianym, którą nie sposób zaspokoić. Zazwyczaj w rzeczywistości wcale nieadekwatna do tego, co narcyz rzeczywiście osiągnął.
Związek z narcyzem – co powinnaś o nim wiedzieć? Typy narcyzmu
Jeśli Twój partner lub osoba, z którą dopiero zamierzasz wejść w poważny związek, to narcyz, powinnaś wiedzieć o tym, że… być może właśnie wchodzisz do bardzo toksycznej relacji – choć niekiedy uwidacznia się to dopiero po miesiącach lub latach, albo wtedy, kiedy decydujesz, że chcesz odejść.
Zauważ, że osoba narcyza jest o wiele bardziej narażona na epizody psychotyczne, stanowiące reakcję na zupełną rozbieżność, swoisty dysonans między tym, za kogo narcyz się uważa i w jaki sposób się widzi, a tym co myślą o nim wszyscy inni i co tak naprawdę udało mu się osiągnąć.
Druga osoba, ta narcystyczna, może także popadać w okresową depresję lub stany lękowe, a także cierpieć na karuzelę nastrojów i inne zaburzenia, które biorą się z wiecznie niezaspokojonej potrzeby stania się kimś wielkim.
Powinnaś jednak wiedzieć o tym, że całkowita (a nie częściowa) empatia oraz skłonność do wykorzystywania innych do własnych, zazwyczaj w narcystycznym mniemaniu słusznych, celów, by osiągnąć możliwie najbardziej korzystną pozycję, nie charakteryzuje każdego narcyza. Bierze się to stąd, że nie sposób wskazać dokładnie, co do jednego punktu, w jaki sposób będzie się zachowywał narcyz. Jak jednak wskazują badania, można wyróżnić dwa rodzaje narcyzmu.
Związek z narcyzem – narcyzm wielkościowy
Narcyzm wielkościowy to najbardziej klasyczny i najczęściej spotykany typ narcyzmu, który – poza cechami, które omówiliśmy już sobie wcześniej – cechuje się jeszcze małym poziomem empatii, całkowitą niezdolnością lub niechęcią względem uznania lub poznania perspektywy innych osób (które jednak z chęcią wykorzystuje).
Poza tym ktoś cierpiący na narcyzm wielkościowy z dużą przyjemnością nastawia innych przeciwko sobie, rzadko kiedy nawiązuje trwalsze relacje, a inni ludzie nigdy nie są dla niego wystarczająco dobrzy.
Nawiązanie relacji z narcyzem – narcyzm wrażliwy
Osoby cierpiące na przypadłość narcyzmu wrażliwego, bardzo często korzystają z terapii psychologicznej. Co bardzo ważne, narcyzi wrażliwi charakteryzują się wymienionymi wcześniej charakterystycznego dla tej grupy osób cechami, jednak można u nich dotrzeć także „światełko w tunelu” w postaci krytycyzmu, pojawiające się względem samego siebie w chwilach zwątpienia. Oprócz tego, są podejrzliwi i nieufni – również w relacji z najbliższymi osobami.
Cechuje ich przesadne roztrząsanie własnych uczuć, nadmierne zamartwianie się oraz częste izolowanie się od innych. Mogą być postrzegani jako mający wybujałą świadomość własnej wartości, choć przy tym negatywnie nastawieni do wszystkiego i przyjmujący postawę obronną, bardzo często przeradzającą się w słowny atak. Ich przekonanie o własnej wartości w rzeczywistości jest przerysowane. Korzystanie z terapii psychologicznej często pomaga im zmienić swój charakter na lepsze.
Warto przeczytać: Adwokat rozwodowy
Relacja z narcyzem – jak zachowuje się narcyz?
Dla jasności, omówmy sobie jeszcze zachowania, które są typowe dla prawie każdego narcyza. Dzięki temu będziemy w stanie dostrzec jego problemy i zastanowić się nad tym, czy faktycznie jest to ktoś, z kim chcemy spędzić czas w romantycznej relacji.
Osoby, które powinny nazywać siebie narcyzem, choć same często nie widzą oczywistej prawdy, zachowują się na pewne określone we wcześniejszej części artykułu sposoby. Warto jednak zauważyć, że te postać narcyza wrażliwego ma całkiem dużą świadomość posiadanych wad i rozumie innych o wiele lepiej, niż klasyczny narcyz.
Pamiętaj jednak o tym, że jeśli narcyz nie postanowi wziąć udziału w najczęściej długoterminowej psychoterapii, może krzywdzić oraz ranić osoby mu bliskie na wiele różnych sposobów.
W jaki sposób wyraża się klasyczny narcyz wśród innych ludzi? Jakie zachowania względem otoczenia powinny obudzić w Tobie nieufność i zapalić czerwoną lampkę oraz myśl o rozstaniu?
Katalog zachowań, pozwalający stwierdzić czy ktoś jest narcyzem czy nie, nie jest w żadnym wypadku zamknięty. Co istotne, jeden będzie „narcyzem” bardziej, inny mniej. O ile nad tym drugim można jeszcze próbować popracować, o tyle życie z tym pierwszym może przerodzić się w koszmar. Uogólniając, zachowanie wskazujące na narcyzm nazywa się przemocą narcystyczną. Możemy do niej zaliczyć na przykład:
- tak zwany gaslighting, czyli ignorowanie Twoich uczuć i kompletne niedbanie o Twoje przygnębienie czy rozżalenie, będące konsekwencjami działania narcyza. Ofiara przemocy narcyza usłyszy na przykład: „nie masz racji”, „przesadzasz”, „to był tylko żart, nie masz poczucia humoru”, „nie rozumiesz moich przekonań” czy „nie rób znowu afery i zacznij doceniać wszystko, co masz dzięki mnie i co dla Ciebie robię”;
- stwarzanie sytuacji, które pokazują że nie jesteście traktowani na równi – narcyzi uważają, że są oczywiście lepsi i muszą pokazać to w każdy możliwy sposób;
- krytykowanie wszystkiego co robisz, Twojego wyglądu i Ciebie samej;
- bombardowanie Cię przytłaczającą ilością bliskości i miłości, a następnie okresy oschłości;
- odsuwanie Cię od bliskich, a także częste nastawianie Cię przeciwko każdemu, kto nie jest narcyzem oraz powodowanie kłótni w rodzinie bez większych powodów;
- wyśmiewanie „drugiej strony” medalu, kiedy nie zgadzasz się z narcyzem i masz inne zdanie;
- zupełnie nieadekwatne do sytuacji i niespodziewane wybuchy złości, często bardzo agresywne, kiedy pojawiają się tylko niewielkie trudności czy nieporozumienia.
Przeczytaj: Kompletny poradnik rozwodowy przygotowany przez adwokata
Relacje z narcyzem – jak je zakończyć?
Prawdopodobnie wszystkie kobiety, a jeśli nie – znaczna część z nich, niejednokrotnie zdecydowała się na przeniesienie swojej miłości na kogoś, kto nie do końca na to zasługuje. Oczekiwanie wzajemności i zaspokojenia potrzeby bliskości, wspólne wychowanie dzieci oraz odpowiednie postępowanie jako rodzice z narcyzem może stworzyć ogromne trudności – szczególnie, jeśli narcyz nie wyobraża sobie zostać porzuconym – a jedynie rzucać.
Jeśli w dzieciństwie nie zaznał on miłości ze strony rodziców, jego postrzeganie relacji miłosnej może być nieodwracalnie wypaczone. Rozstaniu zaś towarzyszyć może swoisty teatr, przeradzający się w mało zabawny cyrk.
Aby jak najlepiej przygotować się na odejście od osoby z osobowością narcystyczną, bardzo dobrym rozwiązaniem będzie skorzystanie z pomocy terapeuty oraz psychologa. Pomoże Ci on opracować odpowiednią dla drugiej strony strategię, dzięki której wybuchy przy „rozstaniu” będą dla Ciebie znacznie mniej bolesne.
Pewnym jest jednak, że musisz uzbroić się w cierpliwość oraz przygotować na stanowcze zakończenie Waszej toksycznej relacji. Żadnych powrotów i niedomkniętych drzwi, jeśli czujesz, że ten związek od dłuższego czasu wpływa na Twoje życie i Ciebie samą bardzo negatywnie. Nie możesz na to pozwolić.
Być może jednak po wizycie u specjalisty okaże się, że Twój partner to narcyz wrażliwy, nad którym da się jeszcze popracować. Wszystko zależy od Twoich chęci oraz tego, czy chce on pracować nad sobą i widzi swoje problemy, czy też dostrzega jedynie czubek własnego (oczywiście nieskazitelnie pięknego) nosa.
