Władza rodzicielska to jedno z podstawowych praw i obowiązków wynikających z bycia rodzicem. Na gruncie krajowych przepisów pojęcie „władza rodzicielska” odnosi się do zbioru praw i obowiązków, które rodzice mają w odniesieniu do swoich dzieci, a jej zakres oraz wykonywanie są szczegółowo określone w ustawie jaką jest kodeks rodzinny i opiekuńczy. Prawa i obowiązki rodzicielskie to temat, który często pojawia się w toku sporów sądowych o kontakty z dzieckiem, czy władzę rodzicielską. Z pewnością więc warto zgłębić prawa i obowiązki rodziców, czy odpowiedzieć sobie na pytanie władza rodzicielska co to?
Zapraszam do lektury dzisiejszego artykułu, w którym opowiem o takich zagadnieniach jak to w jaki sposób uregulowany jest zakres praw rodzicielskich w polskim prawie? Jakie obowiązki rodziców wynikające z władzy rodzicielskiej? Jaka jest różnica między władzą rodzicielską a opieką prawną?
Co obejmuje władza rodzicielska?
Skoro definicja władzy rodzicielskiej jest nam znana przynajmniej w ogólności, warto dowiedzieć się, co dokładnie obejmuje to, dość szerokie przyznam, pojęcie. Władza rodzicielska obejmuje szeroki zakres działań, których głównym celem jest zapewnienie dziecku bezpieczeństwa, opieki, wychowania oraz wychodzenia naprzeciw jego potrzebom.
Władza rodzicielska obejmuje więc m.in.:
- decyzje wychowawcze – rodzice mają prawo do podejmowania decyzji dotyczących wychowania dziecka, kierunków kształcenia, wychowania religijnego, a także dbania o jego zdrowie.
- reprezentowanie dziecka – władza rodzicielska daje również rodzicom uprawnienia do reprezentowania dziecka w sprawach prawnych, zawierania umów w jego imieniu, a także rodzice sprawują zarząd majątkiem dziecka.
- ochronę interesów dziecka – rodzice są zobowiązani do dbania o dobro dziecka w sensie fizycznym, emocjonalnym i społecznym, zapewniając mu odpowiednie warunki do prawidłowego rozwoju.
W tym miejscu przypomnę, że co do zasady władza rodzicielska i piecza nad dzieckiem powierzone są obojgu rodziców. Tak skonstruowane jest a gruncie polskiego prawa przedstawicielstwo ustawowe rodziców. W wypadku rozwodu albo gdy z innych przyczyn (np. uzależnienie od alkoholu, pobyt w więzieniu) jedno lub obydwoje rodziców nie są wstanie sprawować władzy rodzicielskiej, o wszelkich zmianach w tym zakresie rozstrzyga sąd.
Jakie są podstawowe prawa i obowiązki rodziców wobec dziecka?
Prawa i obowiązki rodziców względem dziecka są ściśle powiązane z władzą rodzicielską. Wśród podstawowych obowiązków rodziców należy wymienić:
- opiekę nad dzieckiem – rodzice mają obowiązek zapewnienia dziecku odpowiednich warunków do życia, wychowania, wykształcenia oraz ochrony przed zagrożeniami.
- zapewnienie bezpieczeństwa – dziecko powinno być chronione przed wszelkiego rodzaju przemocą, nadużyciami, zaniedbaniem czy nieodpowiednimi warunkami życia.
- wychowanie i edukacja – rodzice są odpowiedzialni za rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny dziecka, w tym za jego edukację, wychowanie moralne i religijne.
- dbanie o utrzymanie dziecka oraz zaspokajanie jego potrzeb materialnych i emocjonalnych.
Kiedy ustaje władza rodzicielska?
Czy władza rodzicielska może ustać? Śpieszę z odpowiedzią – jak najbardziej i to z więcej niż jednego powodu. Po pierwsze władza rodzicielska ustaje z chwilą osiągnięcia pełnoletności, czyli ukończenia 18 roku życia przez dziecko, kiedy to władza rodzicielska automatycznie wygasa.
Jak wskazywałem już wcześniej, władza rodzicielska wygasa (lub jest ograniczana) również wtedy, gdy rodzice nie są wstanie realizować jej w należyty sposób. Z mocy prawa władza wygasa samoistnie również w przypadku śmierci rodzica.
Czy władza rodzicielska może być ograniczona lub odebrana?
Władza rodzicielska może być ograniczona lub odebrana wyłącznie przez sąd. Dzieje się tak najczęściej gdy rodzice nie wykonują swoich obowiązków w sposób odpowiedni lub zagrażają dobru dziecka. Przykładem mogą być tu takie zdarzenia jak zaniedbanie obowiązków wychowawczych przez rodziców, stosowanie przez nich przemocy, uzależnienia od narkotyków, alkoholu itp., wystąpienie chorób (zwłaszcza psychicznych) uniemożliwiających realizację władzy rodzicielskiej.
W przypadku ograniczenia lub odebrania władzy rodzicielskiej sąd może powierzyć dziecko innej osobie lub instytucji, która zapewni odpowiednią opiekę i wychowanie. Sąd podejmuje decyzje o władzy rodzicielskiej zawsze w interesie dziecka, uwzględniając przede wszystkim jego dobro i bezpieczeństwo.