Separacja nieformalna. Zazwyczaj rozpad małżeństwa można porównać do małego tornada, które przetacza się przez Wasze życie, wywracając cały porządek świata do góry nogami. Bywa jednak, że rozkład pożycia małżeńskiego jest powolnym procesem, któremu nie towarzyszy wielka rewolucja. Małżonkowie coraz mniej mają ze sobą wspólnego, zamieszkują osobno. Aż w końcu trudno im odpowiedzieć na pytanie czy są w jakimś związku, czy nie. Często żadne z nich do tej pory nie pokusiło się o sformalizowanie takiego stanu. W tej sytuacji mamy do czynienia z tzw. „separacją faktyczną”.
Separacja nieformalna – czym się charakteryzuje?
Separacja małżeńska polega na ustaniu wspólnego pożycia małżonków. Po trzech filarach małżeństwa zostaje już tylko wspomnienie: między stronami nie ma już więzi uczuciowych, fizycznych i gospodarczych.
Separacja nieformalna i formalna to jednak coś innego. Główna różnica polega na braku orzeczenia sądowego stwierdzającego ten stan. W przypadku separacji nieformalnej pomiędzy małżonkami nie ma już więzi małżeńskich, ale jest to ich prywatna decyzja o czasowym rozstaniu, bez konsekwencji przewidzianych przez przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Z kolei separacja małżeńska ustanowiona na mocy orzeczenia sądu będzie niosła dla małżonków szereg konsekwencji prawnych.
Przeczytaj: Poradnik rozwodowy
Jakie skutki ma orzeczenie separacji przez sąd?
Skutki separacji sądowej w znacznej części są zbliżone do skutków rozwodu. Niemal wszystkie prawa i obowiązki małżonków względem siebie ustają.
Separacja małżeńska jednak nie powoduje ustania małżeństwa i jest stanem odwracalnym. Jeżeli para zdecyduje się do siebie wrócić, na jej żądanie ustaną konsekwencje, jakie towarzyszą orzeczeniu separacji.
Małżonkowie pozostający w separacji nie mogą wstąpić w nowy związek małżeński – w dalszym ciągu trwają w małżeństwie. Z tego samego powodu nie ma również możliwości powrotu do przedmałżeńskiego nazwiska.
Pomiędzy małżonkami istnieje również obowiązek alimentacyjny funkcjonujący na analogicznych zasadach jak w przypadku rozwodu. Alimenty są zasądzane na żądanie jednego z małżonków, a zasadność alimentów jest uzależniona od winy w rozkładzie pożycia.
W orzecznictwie sądów jest sporne, czy orzeczenie separacji znosi obowiązek dochowania wierności. Chociaż wydaje się, że szala przechyla się na korzyść zwolenników ustania takiego obowiązku. Wszystko zależy od tego jak spojrzymy na separację. Czy ma ona na celu stworzyć stan pozwalający małżonkom na powrót do wspólnego pożycia. Czy tylko porządkuje sytuację jaką mamy.
Z perspektywy stosunków majątkowych odnotować należy, że na skutek separacji w małżeństwie następuje ustrój rozdzielności majątkowej z mocy samego prawa. Oznacza to, że to co od tego momentu zarobisz, będzie Twoim majątkiem osobistym.
Jakie jeszcze obowiązki będą ciążyć na osobie będącej w separacji?
Zaspokajanie potrzeb rodziny nadal pozostanie obowiązkiem małżonka. O ile w jej skład wchodzą dzieci – rodzic niezamieszkujący z dziećmi ma obowiązek łożenia na ich utrzymanie.
Małżonkowie żyjący w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy tylko wówczas, gdy wymagają tego względy słuszności np. gdy jedno z nich zachoruje. Obowiązek wzajemnej pomocy może dotyczyć zarówno sfery materialnej jak i niematerialnej – może polegać na wsparciu finansowym, ale też psychicznym.
Kiedy nie dojdzie do orzeczenia separacji?
Podobnie jak w przypadku rozwodu, separacji nie orzeka się, jeżeli sprzeciwiało by się jej dobro wspólnych małoletnich dzieci, albo zasady współżycia społecznego. Inaczej jednak niż w przypadku rozwodu, orzeczeniu separacji nie stoi na przeszkodzie to, że żąda jej małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.
Separacja faktyczna – czy niesie za sobą jakieś skutki prawne?
Separacja nieformalna nie jest na gruncie prawa tak doniosła jak orzeczenie separacji przez sąd. Nie zmienia się nic w stosunkach majątkowych, obowiązki małżonków żyjących w rozłączeniu są takie same jak małżonków żyjących wspólnie. Nadużyciem jednak byłoby stwierdzenie, że separacja nieformalna nie pociąga za sobą żadnych skutków prawnych.
Jednym z obowiązków małżeńskich jest wspólne pożycie. Jeżeli na skutek zachowania żony albo męża takie pożycie ustaje, może mieć to znaczenie w postępowaniu o rozwód przy ustalaniu winy za rozkład pożycia małżeńskiego.
I to właśnie ze wspólnym pożyciem lub jego brakiem ustawodawca wiąże konsekwencje prawne.
Przykładowo:
- brak wspólnego pożycia małżeńskiego jest mocną podstawą do orzeczenia rozdzielności majątkowej, nawet z datą wsteczną.
- tylko małżonek pozostający we wspólnym pożyciu może domagać się nakazania przez sąd wypłaty wynagrodzenia za pracę drugiego małżonka do swoich rąk – jeżeli drugi małżonek nie przyczynia się do zaspokajania potrzeb rodziny.
- małżonkowie mieszkający wspólnie w szczególnych sytuacjach mogą działać wzajemnie w swoim imieniu.
Brak wspólnego pożycia wywołuje też skutki w sferze prawa spadkowego, ale sam w sobie nie wyłącza małżonka z dziedziczenia.
Separacja sądowa a separacja nieformalna
Zazwyczaj w sytuacji małżonków pozostających w separacji nieformalnej spełnione są przesłanki do orzeczenia separacji sądowej.
Przesłanką orzeczenia separacji jest zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego, czyli ustanie więzi uczuciowej, fizycznej i gospodarczej. Identyczny wymóg istnieje w przypadku rozwodu, z tym że wówczas rozkład pożycia małżeńskiego musi być trwały. Co oznacza, że brak jest perspektyw na to, że małżonkowie do siebie wrócą. Dla orzeczenia separacji wystarczy zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, który jeszcze się nie utrwalił. Co oznacza, że istnieją choćby niewielkie szanse na to, że do siebie wrócicie.
Separacja nieformalna nie znosi również zaspokajania potrzeb rodziny. Nawet małżonkowie, którzy nie mieszkają ze sobą powinni żyć na równej stopie życiowej.
Postępowanie sądowe o orzeczenie separacji
Wniosek lub pozew o separację należy złożyć do Sądu Okręgowego właściwego ze względu miejsce zamieszkania stron.
Tryb w jakim jest wydawane orzeczenie sądu o separacji jest uzależniony od tego czy małżonkowie mają dzieci oraz czy złożyli wspólny wniosek o orzeczenie separacji, czy też nie.
Separacja na zgodny wniosek
Jeżeli żądanie małżonków jest zgodne i w małżeństwie nie ma wspólnych małoletnich dzieci, to separacja małżeńska orzekana jest przez jednego sędziego, w trybie nieprocesowym.
W trybie nieprocesowym nie ma powoda i pozwanego, a jedynie uczestnicy postępowania. Sprawę inicjuje wniosek, a nie pozew o separację, obowiązują również inne odrębności w stosunku do procesu sądowego. Separację orzekaną na zgodny wniosek z całą pewnością można otrzymać szybciej z uwagi na to, że postępowanie dowodowe będzie prowadzone w o wiele węższym zakresie.
Jeżeli zdecydowaliście się wspólnie złożyć wniosek o orzeczenie separacji, sąd nie może orzekać o winie rozkładu pożycia. Przyjmuje się wówczas, że żaden z małżonków nie ponosi winy.
Opłata sądowa od zgodnego wniosku o orzeczenie separacji wynosi 100 zł.
Separacja, której żąda tylko jeden małżonek
Jeżeli w małżeństwie są dzieci lub kwestia separacji jest sporna pomiędzy małżonkami, wówczas postępowanie przebiega w trybie procesowym i będzie zainicjowane przez złożenie pozwu o separację. Każde z Was może wytoczyć powództwo o separację i podobnie jak przy rozwodzie opłata sądowa od pozwu będzie wynosić 600 zł.
W takiej sytuacji orzeczenie rozwodu i orzeczenie separacji pod względem proceduralnym nie różnią się bardzo od siebie.
Musisz wiedzieć, że przy separacji toczącej się w trybie procesowym, podobnie jak w sprawach o rozwód. Sąd może ustalać przyczyny rozkładu pożycia oraz orzec o tym kto ponosi za nie winę. W wyroku orzekającym separację, sąd zamieści także rozstrzygnięcia dotyczące władzy rodzicielskiej, kontaktów oraz zostanie ustalona wysokość alimentów na dzieci. Sąd może również zasądzić alimenty na małżonka.
Jak zakończyć separację nieformalną i formalną pomiędzy małżonkami?
Nie ma żadnej procedury zakończenia separacji faktycznej. Bo w obrocie prawnym nie istniało żadne orzeczenie stwierdzające, że w związku małżeńskim stron istniała separacja. Małżonkowie mogą wrócić do wspólnego pożycia, albo zdecydować się na rozwód.
Natomiast o zakończeniu separacji formalnej pomiędzy małżonkami orzeka sąd na zgodne żądanie małżonków. Sąd wydaje osobne postanowienie w tym przedmiocie.
Czy separacja małżeńska ułatwia uzyskanie rozwodu?
Separacja często jest kojarzona z okresem następującym przed rozwodem, ale uprzednie uzyskanie orzeczenia separacji nie jest konieczne, by uzyskać rozwód.
Z drugiej jednak strony warto wiedzieć, że jeżeli pozostajecie w separacji sądowej. Sąd orzekający rozwód potwierdza tylko, że rozpad więzi małżeńskiej, który między Wami nastąpił jest trwały. Kwestia zupełności rozkładu pożycia małżeńskiego była już badana w toku spawy o separację. Więc sąd nie musi się nią zajmować ponownie. Rozkład pożycia jest trwały, jeśli nie ma perspektyw na to, że do siebie wrócicie.
Uzyskanie wyroku rozwodowego jest stosunkowo proste i jeżeli jesteście w pełni zdecydowani o tym, że nie chcecie kontynuować małżeństwa, separacja jest tylko niepotrzebnym półśrodkiem.
