Separacja – co to? Co daje separacja? Separacja koszty
Separacja prawna, zwana też formalną, choć jest orzekana, gdy nastąpił zupełny rozkład pożycia, to jednak nie powoduje ustania małżeństwa.
Czym jest separacja prawna, kiedy można ją orzec, jaki jest jej charakter prawny oraz jakie skutki wywołuje się orzeczeniem separacji w stosunkach między małżonkami?
Co to jest separacja – co to znaczy separacja?
Separacja jest instytucją prawa rodzinnego, powodującą uchylenie wspólnoty małżeńskiej, jednakże nieskutkującą ustaniem związku małżeńskiego, który w świetle prawa trwa nadal.
Na czym polega separacja formalna?
Wielu klientów mojej Kancelarii zadaje pytanie: na czym polega separacja?
Ma ona charakter sformalizowanej instytucji prawnej, stanowiąc formę prawnego rozdzielenia małżonków, jednakże bez rozwiązywania małżeństwa, przez co jego strony mają otwartą możliwość powrotu do wspólnego życia, jeśli nastąpi zniesienie separacji. Choć jest instytucją zbliżoną do rozwodu, to jednak fundamentalnie się od niego różni, zwłaszcza w zakresie przesłanek jej orzeczenia oraz funkcji, jaką ma spełniać.
Sprowadza się do prawnego usankcjonowania rozpadu wspólnoty małżeńskiej, pomimo trwania samego małżeństwa, stanowiąc znaczącą alternatywę dla instytucji rozwodu, który powoduje nieodwracalnie rozwiązanie związku małżeńskiego. Można powtórzyć za sądem apelacyjnym w Poznaniu, że „funkcją separacji jest pojednanie małżonków i restytucja małżeństwa„.
Do separacji stosuje się przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Przesłanki do orzeczenia separacji
Podstawa do orzeczenia separacji – tzw. przesłanka pozytywna, a więc okoliczność umożliwiająca jej usankcjonowanie przez sąd występuje wtedy, gdy pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Jeżeli dojdzie do jego zaistnienia, wówczas każdy ze współmałżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.
Zupełny rozpad pożycia
Przyjmuje się powszechnie, że pożycie małżeńskie polega przede wszystkim na wspólnym zamieszkiwaniu, którego istotą jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oraz istnieniu pomiędzy współmałżonkami silnej i bardzo ścisłej więzi uczuciowej.
Koniecznym elementem pożycia małżeńskiego jest także utrzymywanie kontaktów seksualnych. Składają się więc na nie trzy podstawowe elementy: gospodarczy, uczuciowy oraz fizyczny.
Poprzez „zupełny rozkład pożycia małżonków” rozumieć należy stan, w którym doszło do całkowitego zaniku przynajmniej jednego z wymienionych powyżej elementów. Przejawia się on np. poprzez zdradę małżeńską, jak również naruszanie podstawowych obowiązków małżeńskich, takich jak: wspólne pożycie, wzajemna pomoc, współdziałanie dla dobra rodziny czy przyczynianie się do zaspokajania jej potrzeb.
Powinieneś zwrócić uwagę, iż przy separacji rozkład pożycia małżeńskiego wprawdzie musi być zupełny, jednak nie może on być trwały, a więc, przynajmniej w teorii rokować szansę na zmianę tego stanu rzeczy.
Musi więc istnieć jakiekolwiek realne prawdopodobieństwo, że strony powrócą do dawnego modelu współżycia. Element ten jest jedną z fundamentalnych różnic, jakie zachodzą pomiędzy separacją a rozwodem, ponieważ w przypadku rozwodu, trwały charakter zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego jest konieczną przesłanką do jego orzeczenia.
Musisz wiedzieć także, że jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd orzeka separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.
Negatywne przesłanki orzeczenia separacji
Przesłankami uniemożliwiającymi orzeczenie separacji przez sąd – tzw. przesłankami negatywnymi są:
- dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, gdyż nie może do niej dojść, jeżeli mogłoby wskutek tego ucierpieć ich dobro,
- zasady współżycia społecznego, ponieważ separacja formalna nie jest dopuszczalna, jeżeli byłaby z różnych względów z nimi sprzeczna.
Separacja prawna a małoletnie dzieci
Żaden przepis obowiązującego prawa nie określa, co oznacza pojęcie „dobro dziecka”. Z praktyki orzeczniczej wynika, iż są wszelkie kwestie związane z jego wychowaniem oraz rozwojem fizycznym i duchowym, takie jak poczucie bezpieczeństwa, sytuacja materialna czy też moralność.
Z całą pewnością natomiast, przedłużający się konflikt małżonków, stanowiący dla ich dzieci bardzo negatywne przeżycie, naruszające ich poczucie stabilności, wyklucza odmowę orzeczenia separacji ze względu na dobro wspólnych małoletnich dzieci.
Separacja niezgodna z zasadami współżycia społecznego
Sprzeczność orzeczenia separacji z zasadami współżycia społecznego występuje wtedy, gdy sprzeciwia się ona wartościom, które są ogólnie przyjęte i uznawane uznawanym w danym społeczeństwie.
Ma to miejsce szczególnie w sytuacji, gdy spowodowałoby to rażącą krzywdę małżonka sprzeciwiającego się żądaniu separacji, jak również jeżeli przeciwko temu przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej.
Orzeczenie separacji np. nie może sankcjonować przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny albo obowiązków rodzinnych.
Orzeczenie separacji byłoby także sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyby spowodowała ona pozbawienie jednego z małżonków niezbędnej opieki i pomocy w chorobie czy środków do życia, a więc stanowiłaby dla niego rażącą krzywdę i przemawiają za tym względy słuszności.
Separacja krok po kroku
Pierwszym krokiem, zmierzającym do uzyskania separacji jest napisanie odpowiedniego pisma procesowego, tj. pozwu lub wniosku.
Kolejnym krokiem jest wystąpienie z takim pismem do sądu, aby uzyskać orzeczenie separacji.
Jeśli żądanie orzeczenia separacji zgłasza tylko jeden z małżonków, bądź też obydwoje, jednakże posiadają oni wspólne małoletnie dzieci, wówczas powinni wystąpić z pozwem, który następnie będzie rozpoznawany przez sąd w trybie procesowym. Sąd rozstrzyga taką sprawę wyrokiem.
Z kolei, jeśli małżonkowie są zgodni co do żądania orzeczenia separacji, kierują odpowiedni wniosek do sądu, który rozpatrywać go będzie w postępowaniu nieprocesowym. Wówczas sąd orzeka postanowieniem.
Gdzie złożyć wniosek o separację? Jak złożyć wniosek/pozew o separację?
W sprawach o orzeczenie separacji, a także o jej zniesienie właściwy jest sąd okręgowy, w którego okręgu małżonkowie mają wspólne zamieszkanie, a w braku takiej podstawy – sąd miejsca ich wspólnego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnego miejsca zamieszkania ani pobytu, odpowiedni jest sąd właściwy dla jednego z nich.
Pozew lub wniosek o separację można złożyć bezpośrednio w biurze podawczym sądu albo skorzystać z drogi pocztowej, najlepiej przy użyciu przesyłki poleconej.
Elementy wyroku orzekającego separację
Wyrok orzekający separację składać się może z bardzo wielu elementów.
Często klienci mojej Kancelarii pytają: czy separacja może być z orzeczeniem o winie? Oczywiście, tak!
Sąd wydając wyrok separacyjny, orzeka także, czy i który z małżonków, bądź też obydwoje ponoszą winę rozkładu pożycia. Jednak na zgodne żądanie małżonków, sąd może zaniechać orzekania o winie, co wywołuje takie skutki, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Na wniosek jednego z małżonków, sąd może w wyroku orzekającym separację dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli jego przeprowadzenie nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Żądanie orzeczenia separacji a orzeczenie rozwodu
W przypadku, gdy jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi z nich domaga się z kolei orzeczenia rozwodu i żądanie to jest w pełni uzasadnione, wówczas konieczne jest orzeczenie rozwodu przez sąd. W przeciwnym wypadku, a więc gdy z okoliczności sprawy wynika w sposób jednoznaczny, iż rozwód nie jest dopuszczalny, a żądanie w przedmiocie separacji jest uzasadnione, sąd musi orzec właśnie separację.
Separacja a wspólne mieszkanie małżonków
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, wówczas sąd orzekając separację, decyduje także, w jaki sposób mają oni z niego korzystać. Na zgodny wniosek małżonków, sąd może także w takim orzeczeniu zawrzeć rozstrzygnięcie dotyczące odpowiedniego podziału wspólnego mieszkania pomiędzy współmałżonków albo o przyznaniu go jednemu z nich, pod warunkiem jednak, że małżonek pozostający bez mieszkania wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego.
W wyjątkowym wypadku, jeżeli jeden z małżonków zachowuje się rażąco nagannie i swoim postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, wówczas sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.
Zasadą jest, że orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Tak więc, czy można mieszkać razem i być w separacji? Jak najbardziej tak, choć oczywiście nie istnieje wówczas obowiązek wspólnego pożycia.
Separacja i alimenty na dzieci
W wyroku dotyczącym separacji małżonków, sąd wskazuje sposób wykonywania władzy rodzicielskiej nad ich wspólnym małoletnim dzieckiem i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz wskazuje, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka (alimenty). Orzekając o władzy rodzicielskiej, sąd może przyznać ją obojgu rodzicom, albo też tylko jednemu z nich.
Separacja a alimenty na małżonka
Sąd orzekając o separacji, może także, stosownie do okoliczności danej sprawy, odpowiednio ukształtować wzajemne obowiązki alimentacyjne współmałżonków. Orzeczenie separacji powoduje, że obowiązani oni są do dostarczania sobie środków utrzymania, nawet gdy doszło do podziału majątku wspólnego.
Co daje separacja z orzekaniem o winie?
Separacja z orzekaniem o winie, w sposób decydujący wpływa na niekorzystne ukształtowanie obowiązku alimentacyjnego małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia wobec drugiego małżonka.
Będzie on bowiem zobowiązany do dostarczania środków utrzymania na rzecz drugiego małżonka, który nie został wskazany jako wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego i który znajduje się w stanie tzw. niedostatku.
Sąd może orzec o istnieniu takiego obowiązku również wtedy, gdy wprawdzie taki stan nie występuje, ale nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej uprawnionego małżonka. Zakres obowiązku małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia wyznacza się wg usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, pozostającego w niedostatku oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Sąd zasądza je na żądanie małżonka niewinnego.
Z kolei małżonek pozostający w separacji, który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia, w żadnej sytuacji nie może żądać obciążenia małżonka niewinnego świadczeniami alimentacyjnymi na jego rzecz, nawet w przypadku, gdy znalazłby się w trudnej sytuacji majątkowej.
Co daje separacja bez orzekania o winie?
Poprzez zaniechanie przez sąd orzekania o winie, następują skutki takie, jak gdyby żadne z małżonków nie ponosiło winy rozkładu pożycia. W takiej sytuacji alimentów mogą żądać obydwoje małżonkowie pozostający w separacji w stosunku do siebie, bowiem jeżeli żadne z nich nie ponosi winy w rozkładzie pożycia, roszczenie alimentacyjne przysługuje każdemu z nich. Warunkiem jest, aby małżonek taki znalazł się w stanie niedostatku.
Jakie skutki niesie za sobą separacja prawna?
W swojej adwokackiej praktyce często słyszę pytanie: co nam daje separacja?
Orzeczeniu separacji, towarzyszą bardzo poważne skutki prawne:
- małżonkowie pozostający w separacji, inaczej niż w przypadku rozwodu, nie mogą zawrzeć innego małżeństwa – dopuściliby się przez to popełnienia przestępstwa bigamii,
- pomiędzy małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, tak jak w przypadku orzeczenia rozwodu,
- przy orzeczeniu separacji sąd może zdecydować o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, o podziale ich majątku, jak również ukształtować obowiązek alimentacyjny w tym zadecydować, iż małżonek uznany za wyłącznie winnego zobowiązany jest dostarczać środków utrzymania małżonkowi niewinnemu oraz określić sposób korzystania ze wspólnego mieszkania, tak jak przy orzeczeniu rozwodu,
- w okresie separacji nie obowiązuje domniemanie pochodzenia dziecka od małżonka matki,
- w przypadku separacji, analogicznie do skutków rozwodu, przestaje istnieć wspólnota małżeńska, w związku z czym eliminacji ulegają związane z nią wzajemne obowiązki współmałżonków, czyli:
- małżonkowie separowani nie mają obowiązku przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli ani udzielać sobie wzajemnej pomocy,
- nawet jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi z nich traci prawo do korzystania z niego w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, przy czym dotyczy to również przedmiotów urządzenia domowego,
- małżonkowie separowani nie mogą za siebie działać w sprawach zwykłego zarządu,
- nie są oni także odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.
Skutki prawne separacji sięgają więc bardzo daleko.
Co daje separacja – główne wnioski
Co daje separacja w związku?
Reasumując – wskutek separacji prawnej powstaje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa oraz obowiązek alimentacyjny, zwalnia ona też współmałżonków od wzajemnych obowiązków wobec siebie. Nie rozwiązuje ona jednak związku małżeńskiego, dając jednocześnie współmałżonkom czas na zastanowienie się nad jego przyszłością oraz pomimo, że nastąpił rozpad pożycia małżeńskiego, szansę na spróbowanie powrotu do dawnego życia i zniesienie separacji.
W powyższym kontekście, ciekawostką jest powszechne przyjęcie, że skoro sensem istnienia instytucji separacji prawnej jest restytucja związku małżeńskiego, a obowiązek wierności może znacznie pomóc w realizacji tego celu, powinien on ciążyć na małżonkach, tak więc podczas separacji obowiązani są oni de facto stosować się do zakazu dokonywania zdrady małżeńskiej. W przeciwnym razie, małżonek, który dopuścił się takiego czynu, może zostać uznany za wyłącznie winnego przyszłego rozwodu.
Tak więc na pytanie: co daje mi separacja małżeńska?, odpowiadam Ci: szansę na uratowanie małżeństwa.
Jak długo można żyć w separacji?
Długość pozostawania w separacji zależy wyłącznie od decyzji samych małżonków i od tego, kiedy wystąpią oni o zniesienie separacji. Żaden przepis prawa nie zawiera regulacji ani ograniczeń w tym zakresie.
Zmiana z separacji na rozwód
Zmiana z separacji na rozwód może nastąpić w każdym czasie, kiedy pomiędzy małżonkami rozkład pożycia małżeńskiego będzie nie tylko zupełny, ale też trwały, a więc nierokujący poprawy. Warunkiem jest oczywiście, aby wystąpić z pozwem w tym przedmiocie.
Automatyczny rozwód po separacji?
Czy po separacji następuje automatycznie rozwód? Oczywiście nie. Nie ma tu żadnego automatyzmu, to strony decydują, czy skutki orzeczenia separacji przyniosły jakiś pozytywny rezultat, czy też chcą wystąpić o rozwód.
Zmiana z separacji na rozwód
Wiele osób zadaje sobie również pytanie: czy trzeba być w separacji, żeby dostać rozwód?
W żadnym wypadku! Obie te instytucje prawne są całkowicie niezależne od siebie nawzajem, choć oczywiście każdy małżonek pozostający w separacji może następnie wystąpić o orzeczenie rozwodu, jeśli w jego ocenie doszło nie tylko do zupełnego rozkładu pożycia małżonków, ale nabrał on trwałego charakteru.
Ile kosztuje separacja – koszty w 2022 r.
Klienci bardzo często pytają mnie, ile kosztuje złożenie wniosku o separację? Ile kosztuje separacja w sądzie?
Na koszt separacji składa się opłata sądowa oraz ewentualne honorarium pełnomocnika procesowego. Jeżeli wnoszą o nią zgodnie obydwoje małżonkowie, nieposiadający małoletnich dzieci, opłata wynosi 100 zł. W przypadku, gdy wchodzi w grę potomstwo lub nie ma pomiędzy nimi porozumienia, stawka opłaty rośnie do 600 zł.
Ile kosztuje adwokat? Wynagrodzenie prawników zależy od nakładu ich pracy i negocjowane jest indywidualnie ze wszystkimi klientami.
Na czym polega separacja faktyczna?
Separacja faktyczna to jedynie nieformalne porozumienie małżonków dotyczące tego, że przez jakiś czas nie będą oni żyć razem, a więc prowadzić pożycia małżeńskiego. Oczywiście nie stosuje się do niej przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie mają więc miejsca przewidziane w nim skutki separacji prawnej, w tym ustanowienia pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej. Są oni nadal zobowiązani do wzajemnej pomocy.
Klienci często zadają też pytania: Czy separacja musi być sadowa? Czy separacja może być u notariusza?
Separacja, aby miała pełną moc prawną musi być przeprowadzona sądownie. Separacja faktyczna z punktu widzenia prawnego, nie powoduje jakichkolwiek zmian pomiędzy małżonkami i nie ma żadnych skutków prawnych.
Co do notariusza, to nie można przed nim przeprowadzić separacji. Można jedynie uzyskać niektóre jej elementy, zawierając np. umowę o rozdzielności majątkowej, czy też w przedmiocie alimentów na dzieci.
Zniesienie separacji
Zniesienie orzeczonej przez sąd separacji powoduje, iż następuje całkowite ustanie jej skutków prawnych. Może to nastąpić tylko i wyłącznie na wspólne żądanie małżonków oraz na mocy orzeczenia sądowego. Decydując o zniesieniu separacji, sąd zobowiązany jest do jednoczesnego rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków.
Rozwód czy separacja – co wybrać?
To zależy od tego, czy współmałżonkowie widzą możliwość dalszego trwania zawartego przez nich związku małżeńskiego. Jeżeli według nich nie ma takiej możliwości, jedyną słuszną decyzją jest przeprowadzenie procedury rozwodowej.
Trzeba jednak w tym kontekście dodać, iż procedura separacyjna jest łatwiejsza do przeprowadzenia przed sądem – strony są bowiem zwolnione z obowiązku udowadniania, że rozkład pożycia ma charakter trwały.
