Co to jest rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa małżeńska to jeden z możliwych ustrojów majątkowych panujących pomiędzy małżonkami. Ustrojów, czyli zasad określających obowiązujące w ich małżeństwie stosunki majątkowe. Te zasady dotyczą kilku elementów m.in:
- odpowiedzialności za długi zaciągnięte przez drugiego z małżonków,
- sposobu podziału majątku po rozwodzie,
- dostępu jednego małżonka do przedmiotów majątkowych i środków pieniężnych gromadzonych z pracy i dochodów osiąganych przez drugiego z małżonków.
Zupełnie podstawowym ustrojem majątkowym, który powstaje automatycznie pomiędzy małżonkami z chwilą zawarcia małżeństwa jest wspólność ustawowa (czyli wspólność majątkowa małżeńska). Jej podstawową cechą jest to, że powstaje majątek wspólny małżonków. Do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą prawa lub przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa lub te otrzymane w drodze darowizny czy dziedziczenia. Pozostałe – z małymi wyjątkami – tworzą tzw. majątek wspólny. Więcej o tym ustroju majątkowym możesz przeczytać w tym artykule: Ustawowa wspólność majątkowa
Jeśli nie odpowiadają Ci takie zasady majątkowe, możesz ustanowić inne. Nie wolno Ci jednak dowolnie organizować każdego elementu, a jedynie wybrać cały ich zbiór.
Tzn. nie możesz postanowić np. że to co Ty zarabiasz jest tylko Twoje, ale zarobki małżonka są wspólne, przy czym jak Ty popadniesz w długi, to małżonek musi je spłacić, żebyś miał znowu czyste konto, zaś jego długi, to jego prywatna sprawa. Tak się nie da.
Masz to wyboru trzy zbiory zasad (stosunków majątkowych) i musisz je zaakceptować w całości. Chodzi o:
- wspólność majątkową,
- rozdzielność majątkową
- ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków
Działa to trochę podobnie jak w przypadku wyboru spółki, którą będziesz prowadził ze swoimi wspólnikami. Można powiedzieć, że rozdzielność majątkowa to taka „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” w małżeństwie.
Na czym polega rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa polega na tym, że małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego na zasadach właściwych dla wspólnoty majątkowej małżeńskiej. Każdy z małżonków jest zatem właścicielem praw i przedmiotów majątkowych nabytych zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i tych, które zostały nabyte przez nich już po ślubie.
Małżonkowie w szczególności zachowują wyłącznie dla siebie dochody osiągane w ramach stosunku pracy, prowadzonej działalności gospodarczej, czy innej działalności zarobkowej. W sensie prawnym masy majątkowe obojga małżonków są zupełnie odrębne. Każdy z małżonków posiada swój majątek osobisty.
Nie oznacza to, że małżonkowie nie mogą być współwłaścicielami poszczególnych przedmiotów. Jeśli małżonkowie wspólnie zakupią np. samochód lub dom, to stają się ich współwłaścicielami. Zasady rządzące tą współwłasnością nie będę jednak właściwe dla ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej (dla małżonków), ale takie jak pomiędzy innymi podmiotami (np. jak pomiędzy bratem i siostrą).
Jeżeli panuje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa to żadne z nich – co do zasady – nie odpowiada swoim majątkiem za długi i zobowiązania drugiego z małżonków pod warunkiem, że wierzyciele o istnieniu tej rozdzielności majątkowej wiedzieli. Dlatego tego typu informacja powinna znajdować się zarówno w umowach zawieranych przez małżonka podpisującego umowy, jak i w informacjach dotyczących prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (np. w CEIDG). Co więcej głównie powinien o to zadbać ten drugi z małżonków, bo dzięki temu zabezpieczy się przed długami małżonka powstałymi przy prowadzeniu firmy.
Pamiętaj też o tym, że wówczas gdy w małżeństwie mamy do czynienia ze wspólnością majątkową niemożliwy jest podział majątku. Umożliwi go dopiero ustanowienie rozdzielności majątkowej lub rozwód.
Jak i kiedy może powstać rozdzielność majątkowa
Rozdzielność majątkowa może powstać na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej zawieranej pomiędzy małżonkami (lub przyszłymi małżonkami) w formie aktu notarialnego. Taka umowa jest zwana popularnie „intercyzą”.
Małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową w trakcie trwania małżeństwa lub jeszcze przed jego zawarciem. W tym drugim wypadku ustrój rozdzielności majątkowej będzie istniał pomiędzy nimi od chwili zawarcia małżeństwa.
Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona nie tylko poprzez umowę majątkową małżeńską, ale również w drodze orzeczenia sądu z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków lub wierzyciela. Powstaje ona także na skutek orzeczenia separacji, ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.
Zalety i wady rozdzielności majątkowej
Niewątpliwą zaletą ustroju rozdzielności majątkowej jest fakt, że małżonkowie nie odpowiadają za długi zaciągnięte przez drugiego z nich. Warunkiem braku odpowiedzialności za te zobowiązania jest to, żeby wierzyciel jednego z małżonków wiedział o tym, że pozostaje on w ustroju rozdzielności majątkowej.
Wadą rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami jest to, że w zasadzie – w sensie majątkowym – stanowią one całkowicie oddzielne podmioty, które pracują i bogacą się każde na własny rachunek. W przypadku rozwodu, strona która więcej energii poświęcała utrzymaniu domu i wychowaniu dzieci, a mniej pracy zarobkowej i robieniu kariery będzie z reguły pokrzywdzona, ponieważ po rozwodzie będzie mogła liczyć na otrzymanie tylko tego, co samodzielnie udało jej się zarobić.
Zasady rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków
Tę ostatnią wadę rozdzielności majątkowej w pewnym zakresie wyłącza tzw. rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Ustanawia się ją wyłącznie podpisując odpowiednią umowę majątkową pomiędzy małżonkami, w formie aktu notarialnego, w dowolnym momencie (przed lub w czasie trwania małżeństwa).
W ustroju rozdzielności z wyrównaniem dorobków każdy z małżonków dysponuje tylko majątkiem osobistym (nie będziemy mieli do czynienia ze wspólnością majątkową). W przeciwieństwie jednak do zwykłej rozdzielności, po rozwodzie małżonek, który w trakcie trwania małżeństwa zgromadził mniejszy majątek (tzn. czyj dorobek jest mniejszy) może żądać wyrównania tego dorobku od drugiego z małżonków. Można zatem powiedzieć, że mamy taki quasi podział majątku, a ten z małżonków który nie koncentrował się na jego gromadzeniu ale np. zajmował się dziećmi, nie wyjdzie z małżeństwa pokrzywdzony (przynajmniej w rozumieniu finansowym).
