Rozdzielność majątkowa
Jeżeli jesteś w związku małżeńskim to ten artykuł Ciebie dotyczy. Dlatego, że w każdym małżeństwie obowiązuje jakiś ustrój majątkowy (albo wspólność, albo rozdzielność majątkowa). Jeżeli jak dotąd nie podejmowałeś żadnych działań, by był to ustrój inny, niż ten przewidziany przez ustawodawcę, to w Twoim małżeństwie z mocy prawa panuje ustawowa wspólność majątkowa małżeńska.
Jeżeli zastanawiasz się, nad zawarciem umowy majątkowej, ale masz wątpliwości czy ustanowienie rozdzielności majątkowej to dobry pomysł – przeanalizujmy tą kwestię razem.
Jeżeli lubisz oglądać filmy na YouTubie zapraszam Cię na mój kanał do obejrzenia filmu pod tytułem „Jak podzielić majątek po rozwodzie„. Myślę, że ten pomoże Ci lepiej zrozumieć na czym polega rozdzielność majątkowa.
Wspólność majątkowa małżeńska a rozdzielność majątkowa – na czym to polega?
Ustawowa wspólność majątkowa nie jest tak jednolita, jak mogłoby się wydawać.
W ramach wspólności majątkowej istnieją aż trzy masy majątkowe: majątek wspólny, oraz dwa majątki osobiste – po jednym dla każdego z małżonków. Do majątku wspólnego wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.
Wspólnotą majątkową są objęte także dochody z majątku wspólnego małżonków, wynagrodzenie za pracę, dochody z innej działalności zarobkowej współmałżonka. Oboje małżonkowie zarządzają też majątkiem wspólnym.
Majątek osobisty
Ale majątek wspólny to nie wszystko: każdy z małżonków posiada również majątek osobisty. Do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą między innymi prawa lub przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa lub te otrzymane w drodze darowizny czy dziedziczenia.
Dlatego, jeżeli Twój małżonek przed ślubem miał np. mieszkanie, a potem – kiedy już byliście małżeństwem – otrzymał drugie mieszkanie w spadku po osobie bliskiej, to te nieruchomości nie są Wasze wspólne, nawet jeżeli macie wspólność majątkową. To wszystko stanowi jego majątek osobisty.
Więcej o tym ustroju majątkowym możesz przeczytać w tym artykule: Ustawowa wspólność majątkowa
Czy mogę zmienić wspólność majątkową na rozdzielność majątkową?
Jeśli nie odpowiadają Ci takie zasady majątkowe, możesz ustanowić inne. Wspólność ustawową można rozszerzyć lub ograniczyć. Nie wolno Ci jednak dowolnie organizować każdego elementu, a jedynie wybrać cały ich zbiór. Tzn. nie możesz postanowić np. że to co Ty zarabiasz jest tylko Twoje, ale zarobki małżonka są wspólne, przy czym jak Ty popadniesz w długi, to małżonek musi je spłacić, żebyś miał znowu czyste konto, zaś jego długi, to jego prywatna sprawa. Tak się nie da. Trochę szkoda…
Z kolei rozdzielność majątkowa małżeńska oznacza, że nie ma trzech mas majątkowych, tylko dwie: moja i twoja. Możemy być współwłaścicielami jakiegoś przedmiotu, ale na takich samych zasadach jak dwoje niezależnych ludzi, którzy nie funkcjonują w małżeństwie. Tak właśnie wygląda rozdzielność majątkowa małżeńska.
Jakie są możliwości w zakresie stosunków majątkowych małżonków (rozdzielność majątkowa)?
Masz do wyboru trzy zbiory zasad (stosunków majątkowych) i musisz je zaakceptować w całości. Chodzi o:
- wspólność majątkową,
- rozdzielność majątkową.
- rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.
Działa to trochę podobnie, jak w przypadku wyboru spółki, którą będziesz prowadził ze swoimi wspólnikami. Można powiedzieć, że rozdzielność majątkowa to taka „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” w małżeństwie. Nie tylko chroni przed odpowiedzialnością za długi współmałżonka, ale również przed podziałem majątku.
Rozdzielność majątkowa małżeńska to jeden z możliwych ustrojów majątkowych
Pomiędzy małżonkami może panować tylko jeden z kilku ustrojów majątkowych. Ustrojów, czyli zasad określających obowiązujące w ich małżeństwie stosunki majątkowe. Te zasady dotyczą kilku elementów m.in:
- odpowiedzialności za długi zaciągnięte przez drugiego z małżonków,
- sposobu podziału majątku po rozwodzie,
- dostępu jednego małżonka do przedmiotów majątkowych i środków pieniężnych gromadzonych z pracy i dochodów osiąganych przez drugiego z małżonków.
Jak już wiesz, zupełnie podstawowym ustrojem majątkowym, który powstaje automatycznie pomiędzy małżonkami z chwilą zawarcia małżeństwa jest wspólność ustawowa (czyli wspólność majątkowa małżeńska).
Rozdzielność majątkowa – na czym polega?
Rozdzielność majątkowa polega na tym, że małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego na zasadach właściwych dla wspólnoty majątkowej małżeńskiej. Każdy z małżonków jest zatem właścicielem praw i przedmiotów majątkowych nabytych zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i tych, które zostały nabyte przez nich już po ślubie. Może swobodnie dysponować swoim zarobkiem i dochodami z innej działalności zarobkowej.
Małżonkowie w szczególności zachowują wyłącznie dla siebie dochody osiągane w ramach stosunku pracy, prowadzonej działalności gospodarczej, czy dochody z innej działalności zarobkowej.
W sensie prawnym masy majątkowe obojga małżonków są zupełnie odrębne. Każdy z małżonków posiada swój majątek osobisty rozdzielony od majątku drugiego małżonka (stąd nazwa rozdzielność majątkowa).
Nie oznacza to, że małżonkowie nie mogą być współwłaścicielami poszczególnych przedmiotów. Rozdzielność majątkowa nie działa w ten sposób.
Nie oznacza także, że nie powinieneś finansowo opiekować się swoim małżonkiem, albo pobierać od niego czynsz najmu za to, że dom, w którym mieszkacie należy do majątku osobistego jednego z Was.
Jak działa rozdzielność majątkowa
Zastanawiasz się na czym polega rozdzielność majątkowa w małżeństwie? Czym skutkuje rozdzielność majątkowa? Posłuchaj.
Jeśli w małżeństwie obowiązuje rozdzielność majątkowa małżonków, to kiedy wspólnie zakupicie np. samochód lub dom, to stajecie się ich współwłaścicielami.
Zasady rządzące tą współwłasnością nie będę jednak właściwe dla ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej (dla małżonków), ale takie jak pomiędzy innymi podmiotami (np. jak pomiędzy bratem i siostrą). Nie będzie mowy o zarządzie majątkiem wspólnym, a o wykonywaniu uprawnień współwłaścicielskich.
Czy rozdzielność majątkowa chroni przed długami?
Jeżeli panuje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa to żadne z nich – co do zasady – nie odpowiada swoim majątkiem za długi i zobowiązania drugiego z małżonków pod warunkiem, że wierzyciele o istnieniu tej rozdzielności majątkowej wiedzieli.
Dlatego tego typu informacja powinna znajdować się zarówno w umowach zawieranych przez małżonka podpisującego umowy, jak i w informacjach dotyczących prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (np. w CEIDG).
Czy notariusz ma obowiązek zgłosić rozdzielność majątkową?
Nie, notariusz nie ma takiego obowiązku. O zgłoszenie do CEIDG powinien zadbać ten drugi z małżonków, bo tylko dzięki temu rozdzielność majątkowa zabezpieczy go przed długami współmałżonka powstałymi przy prowadzeniu firmy.
Zastanawiasz się czy rozdzielność majątkowa chroni przed długami małżonka?
Tak, ale musisz dopełnić niezbędnych formalności. Nie zapomnij o tym.
Pamiętaj też o tym, że wówczas gdy w małżeństwie mamy do czynienia z ustrojem wspólności majątkowej niemożliwy jest podział majątku. Umożliwi go dopiero ustanowienie rozdzielności majątkowej lub rozwód.
Jak i kiedy może powstać rozdzielność majątkowa
Jak zrobić rozdzielność majątkową w małżeństwie?
Rozdzielność majątkowa może powstać na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej zawieranej pomiędzy małżonkami (lub przyszłymi małżonkami) w formie aktu notarialnego. Taka umowa jest zwana popularnie „intercyzą” lub na mocy orzeczenia sądu.
Gdzie się załatwia rozdzielność majątkową? W każdej kancelarii notarialnej. To banalnie proste.
Małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową po zawarciu małżeństwa lub jeszcze przed jego zawarciem. W tym drugim wypadku ustrój rozdzielności majątkowej będzie istniał pomiędzy nimi od chwili zawarcia małżeństwa.
Małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnych, chyba że w treści umowy małżeńskiej ustalicie inne zasady.
Ile kosztuje rozdzielność majątkowa (intercyza) w trakcie małżeństwa?
Przygotowanie umowy, na mocy której dochodzi do ustanowienia rozdzielności majątkowej jest proste i tanie. Nie musisz mieć żadnego wzoru takiej umowy, bo jest ona przygotowywana w formie aktu notarialnego, co oznacza, że to notariusz w całości ją przygotuje.
Ile kosztuje rozdzielność majątkowa po ślubie? Koszt ustanowienia rozdzielności majątkowej to niecałe 500 PLN + koszty wypisów (dalsze kilkadziesiąt złotych) i to nie zależnie od tego, czy zawieracie umowę przed czy już po ślubie.
Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej.
Czy można zrobić rozdzielność majątkową bez zgody małżonka?
Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona nie tylko poprzez umowę majątkową małżeńską, ale również w drodze orzeczenia sądu z ważnych powodów (taka rozdzielność majątkowa w sądzie określana jest jako rozdzielność przymusowa). Każdy z małżonków może żądać ustanowienia rozdzielności w ten sposób.
W przeciwieństwie do umowy zawieranej przed notariuszem, by ustanowić rozdzielność majątkową na mocy orzeczenia sądu, nie jest potrzebna zgoda współmałżonka.
Jak wygląda rozdzielność majątkowa w sądzie? Pozew może być złożony przez jednego z małżonków lub przez wierzyciela. Postępowanie zazwyczaj nie jest długie, często kończy się na pierwszej rozprawie.
Kiedy może powstać przymusowa rozdzielność majątkowa – kiedy występują tzw.”ważne powodowy”?
Na przykład pozostawanie w separacji faktycznej czyli zamieszkiwanie osobno, prowadzenie przez małżonków odrębnego gospodarstwa domowego, brak wpływu na decyzje finansowe drugiego małżonka i jego majątek, ale także powody ciężkiego kalibru: wszelkiej maści uzależnienia, które powodują utratę kontroli nad finansami.
Co ważne, tylko na podstawie orzeczenia sądu można ustanowić rozdzielność majątkową z datą wsteczną. Ma to znaczenie np. dla odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez małżonka w okresie, kiedy strony już nie podejmowały wspólnych decyzji.
Rozdzielność majątkowa powstaje także z mocy prawa na skutek orzeczenia separacji, ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.
Zalety i wady rozdzielności majątkowej
Niewątpliwą zaletą ustroju rozdzielności majątkowej jest fakt, że małżonkowie nie odpowiadają za długi zaciągnięte przez drugiego z nich. Jest to zatem jeden ze sposobów, by ochronić majątek drugiego małżonka.
Warunkiem braku odpowiedzialności za te zobowiązania jest to, żeby wierzyciel jednego z małżonków wiedział o tym, że pozostaje on w ustroju rozdzielności majątkowej.
Wadą rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami jest to, że w zasadzie – w sensie majątkowym – stanowią one całkowicie oddzielne podmioty, które pracują i bogacą się każde na własny rachunek.
W przypadku rozwodu, strona która więcej energii poświęcała utrzymaniu domu i wychowaniu dzieci, a mniej pracy zarobkowej i robieniu kariery będzie z reguły pokrzywdzona, ponieważ po rozwodzie będzie mogła liczyć na otrzymanie tylko tego, co samodzielnie udało jej się zarobić.
Zasady rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków
Tę ostatnią wadę rozdzielności majątkowej w pewnym zakresie wyłącza tzw. rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Ustanawia się ją wyłącznie podpisując odpowiednią umowę majątkową pomiędzy małżonkami, w formie aktu notarialnego, w dowolnym momencie (przed lub w czasie trwania małżeństwa).
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków w czasie jej trwania nie różni się niczym od zwykłej rozdzielności majątkowej. Różnice pojawiają dopiero z chwilą ustania rozdzielności majątkowej – a więc zazwyczaj z momentem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.
W ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków każdy z małżonków dysponuje tylko majątkiem osobistym (nie będziemy mieli do czynienia ze wspólnością majątkową, żadne przedmioty nie wejdą w skład majątku wspólnego małżonków).
W przeciwieństwie jednak do zwykłej rozdzielności, po rozwodzie małżonek, który w trakcie trwania małżeństwa zgromadził mniejszy majątek (tzn. czyj dorobek jest mniejszy) może żądać wyrównania tego dorobku od drugiego z małżonków.
Można zatem powiedzieć, że mamy taki quasi podział majątku, a ten z małżonków który nie koncentrował się na jego gromadzeniu ale np. zajmował się dziećmi, nie wyjdzie z małżeństwa pokrzywdzony (przynajmniej w rozumieniu finansowym).
Czym jest dorobek małżonka?
Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy. W praktyce będzie nim to, co nabył po zawarciu umowy rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, a zatem kupiony przez niego samochód, mieszkanie, czy też środki zgromadzone na jego koncie. Przedmioty te wejdą w skład majątku osobistego każdego z małżonków, ale w dalszym ciągu będą miały znaczenie po rozwodzie, kiedy nastąpi wyrównanie dorobków.
Przy obliczaniu dorobku pomija się przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków przed zawarciem umowy.
Po ustaniu rozdzielności majątkowej, małżonek którego dorobek jest mniejszy może żądać wyrównania dorobków przez drugiego małżonka, czyli zapłaty określonej kwoty pieniężnej.
Co ważne, jeżeli zdecydujesz się zawrzeć umowę o rozdzielność majątkową lub umowę o rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków, nie będziesz miał możliwości złożenia do sądu pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną.
Dla kogo rozdzielność majątkowa?
Na ustanowienie rozdzielności majątkowej często decydują się przedsiębiorcy posiadający jednoosobową działalność gospodarczą, bo prowadzenie firmy wiąże się z ryzykiem gospodarczym, które bez zdecydowania się na rozdzielność majątkową, może obciążać również współmałżonka.
Należy pamiętać, że nawet jeśli działalność gospodarcza została założona w trakcie trwania małżeństwa przez jednego z małżonków, w dalszym ciągu wchodzi ona w skład majątku wspólnego małżonków. Jeżeli biznes Twojego małżonka przyniesie straty, odpowiedzialni finansowo będziecie za to oboje.
Rozdzielność majątkowa pozwala też uchronić jednego z małżonków przed długami zaciągniętymi przez drugiego w trakcie trwania małżeństwa. To ważne, jeżeli małżonek impulsywnie zawiera umowy kredytowe, albo popadł w uzależnienie generujące długi.
Rozdzielność majątkowa a podział majątku
Data ustanowienia rozdzielności majątkowej ma istotne znaczenie dla przeprowadzenia podziału majątku wspólnego. Musisz wiedzieć, że kiedy między małżonkami obowiązuje wspólnota majątkowa małżeńska nie można dokonać podziału majątku, a żaden z małżonków nie może też rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
To dla Ciebie ważna informacja, jeśli jesteś w trakcie sprawy o rozwód.
W zależności od tego, kiedy została w Waszym małżeństwie ustanowiona rozdzielność majątkowa możliwe są trzy scenariusze.
Gdy postanowiliście ustanowić rozdzielność majątkową przed zawarciem małżeństwa, nie ma w ogóle konieczności przeprowadzania sprawy o podział majątku wspólnego.
To co nabywałeś Ty, jest Twoje, to co nabywał Twój współmałżonek jest jego. To co nabyliście wspólnie jest współwłasnością w części 1/2 każdego z małżonków i jeżeli chcecie to zmienić, to możecie się porozumieć we własnym zakresie, albo złożyć wniosek do sądu o zniesienie współwłasności.
Drugi scenariusz wygląda tak: rozdzielność majątkowa została ustanowiona już po zawarciu małżeństwa.
W takiej sytuacji do pewnego momentu obowiązywała Was wspólność majątkowa. Przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa, ale zanim ustanowiliście rozdzielność majątkową weszły w skład majątku wspólnego.
Jeżeli zdecydujecie się przeprowadzić podział majątku wspólnego, możecie złożyć do sądu taki wniosek jeszcze przed uzyskaniem wyroku rozwodowego. Sąd będzie ustalał skład majątku wspólnego według stanu na dzień, w którym ustanowiliście rozdzielność majątkową.
Mówiąc prościej: rozwód i podział majątku mogą toczyć się w tym samym czasie, co nierzadko jest wielkim udogodnieniem dla małżonków – rozwód z orzekaniem o winie czasami ciągnie się latami, podobnie jak postępowanie o podział majątku.
Według trzeciego scenariusza, możesz nie podejmować żadnych działań, by ustanowić rozdzielność majątkową w Waszym małżeństwie. W takim przypadku będziesz miał możliwość przeprowadzenia podziału majątku dopiero po prawomocnym orzeczeniu rozwodu.
W praktyce w wielu przypadkach majątek jest dzielony dopiero po rozwodzie. Nie ma w tym nic złego, ale warto znać inne możliwości, byś świadomie mógł wybrać tą najkorzystniejszą dla siebie.
Przeczytaj także:
