Kluczowe wnioski do zapamiętania
- Rozdzielność majątkowa to ustrój małżeński, w którym małżonkowie w trakcie trwania małżeństwa posiadają oddzielne majątki osobiste, w przeciwieństwie do ustawowej wspólności majątkowej, gdzie występuje wspólny majątek. Rozdzielność oznacza, że dochody z pracy i innych działalności zarobkowych należą tylko do tego z małżonków, który je wypracował i nie musi on dzielić się swoim majątkiem z drugim współmałżonkiem (rozdzielność majątkowa pozwala na uniknięcie problemu podziału majątku wspólnego po rozwodzie — o ile została wprowadzona przed ślubem).
- Rozdzielność majątkowa wpływa na odpowiedzialność za długi drugiego małżonka, dlatego rozdzielność majątkowa jest odpowiednia, jeśli jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą. Fakt, że nie wpływa na dziedziczenie sprawia, że jest preferowana przez osoby pragnące zachować finansową niezależność i kontrolę nad własnym majątkiem. Ciekawym rozwiązaniem jest tzw. rozdzielność z wyrównaniem dorobków.
- Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona przez oboje małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego lub w czasie trwania małżeństwa w formie intercyzy majątkowej, czyli umowy mającej formę aktu notarialnego. Rozdzielność majątkowa może powstać w wyniku złożenia pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej, gdy np. jeden z małżonków trwoni majątek. W wyjątkowych przypadkach i z ważnych powodów każdy z małżonków może zażądać ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa w przypadku ubezwłasnowolnienia, orzeczenia rozwodu lub separacji a takżę upadłości jednego z małżonków.
Wspólność majątkowa małżeńska
Z chwilą zawarcia małżeństwa, pomiędzy małżonkami z mocy prawa powstaje wspólność majątkowa. Oznacza to powstanie wspólnego majątku małżonków, do którego trafia większość tego, co małżonkowie zarobili i zakupili w trakcie małżeństwa. Każde z małżonków posiada co prawda majątek odrębny, ale zwykle jest on niewielki. Do majątku osobistego każdego z małżonków trafiają składniki majątkowe nabyte przed ślubem lub w drodze dziedziczenia bądź darowizny.
Jednak wcale nie musi tak być, bo w dowolnym momencie małżonkowie mogą zrezygnować ze wspólnoty majątkowej. Mogą to zrobić przed ślubem, w czasie trwania małżeństwa, a nawet w trakcie rozwodu.
Kiedy warto zdecydować się na rozdzielność majątkową? Przeanalizujmy razem wszystkie wady i zalety rozdzielności majątkowej.
Na czym polega i czym jest rozdzielność majątkowa?
W przypadku rozdzielności majątkowej małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego na zasadach właściwych dla wspólnoty majątkowej. Masy majątkowe obojga małżonków są zupełnie odrębne. Każde z Was posiada swój majątek osobisty, jest zatem właścicielem praw i przedmiotów majątkowych nabytych zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i tych, które zostały nabyte przez nich już po ślubie. Możecie swobodnie dysponować swoim zarobkiem i dochodami z innej działalności zarobkowej bez konieczności uzyskiwania zgody współmałżonka.
Nie oznacza to, że małżonkowie nie mogą być współwłaścicielami poszczególnych przedmiotów np. nieruchomości czy nawet samochodu. Nie oznacza to także, że nie powinieneś finansowo opiekować się swoim małżonkiem, albo pobierać od niego czynsz najmu za to, że dom, w którym mieszkacie, należy do majątku osobistego jednego z Was.
Jak może powstać rozdzielność majątkowa w trakcie małżeństwa, a jak przed jego zawarciem?
Zawarcie rozdzielności majątkowej wymaga zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej zawartej w formie aktu notarialnego. Taką umowę przygotowuje notariusz. Przed jej podpisaniem wyjaśni Wam jeszcze raz wszystkie zasady dotyczące ustroju wspólności majątkowej, rozdzielności oraz osobistego majątku każdego z małżonków.
Co ważne, w przypadku braku zgody, każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej, w tym także z datą wsteczną. Możesz żądać ustanowienia rozdzielności w ten sposób z ważnych powodów tj. np. kiedy jeden z małżonków zaniedbuje swoje obowiązki względem rodziny albo podejmuje ryzykowne decyzje finansowe. W grę także powody ciężkiego kalibru: wszelkiej maści uzależnienia, które powodują utratę kontroli nad finansami.
Zalety i wady rozdzielności majątkowej
Niewątpliwą zaletą podpisania rozdzielności majątkowej jest fakt, że małżonkowie nie odpowiadają za długi zaciągnięte przez drugiego z nich. Podpisanie intercyzy jest zatem jednym ze sposobów, by ochronić majątek drugiego małżonka.
Warunkiem braku odpowiedzialności za te zobowiązania jest to, żeby wierzyciel jednego z małżonków wiedział o tym, że pozostaje on w ustroju rozdzielności majątkowej. Dlatego tego typu informacja powinna znajdować się zarówno w umowach zawieranych przez małżonka podpisującego umowy, jak i w informacjach dotyczących prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (np. CEIDG).
Wadą rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami jest to, że w zasadzie – w sensie majątkowym – stanowią one całkowicie oddzielne podmioty. W przypadku zawierania intercyzy przed zawarciem związku małżeńskiego, w zasadzie przez całe życie pracujecie i bogacicie się na własny rachunek i rozwijacie swój odrębny majątek.
W przypadku rozwodu strona, która więcej energii poświęcała utrzymaniu domu i wychowaniu dzieci, a mniej pracy zarobkowej i robieniu kariery będzie z reguły pokrzywdzona, ponieważ po rozwodzie będzie mogła liczyć na otrzymanie tylko tego, co samodzielnie udało jej się zarobić.
Ile kosztuje rozdzielność majątkowa (intercyza) w trakcie małżeństwa?
Przygotowanie intercyzy jest proste i tanie. Koszt jej ustanowienia to niecałe 500 PLN + koszty wypisów (dalsze kilkadziesiąt złotych) i to nie zależnie od tego, czy zawieracie umowę przed, czy już po ślubie.
Rozdzielność majątkowa a podział majątku
Data ustanowienia rozdzielności ma istotne znaczenie dla przeprowadzenia podziału majątku wspólnego. Musisz wiedzieć, że kiedy między małżonkami istnieje wspólność majątkowa, nie można dokonać podziału majątku wspólnego małżonków. Warto także wiedzieć, że żaden z małżonków nie może też rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
W zależności od tego, od kiedy w waszym małżeństwie obowiązuje rozdzielność majątkowa, możliwe są trzy scenariusze.
Pierwszy scenariusz: Nigdy nie funkcjonowaliście w ramach wspólności majątkowej. To, co nabywałeś Ty, jest Twoje, to co nabywał Twój współmałżonek, jest jego.
Drugi scenariusz wygląda tak: rozdzielność majątkowa została ustanowiona już po zawarciu małżeństwa. Przedmioty majątkowe nabyte w czasie małżeństwa, ale zanim ustanowiliście rozdzielność majątkową, weszły w skład majątku wspólnego, który musicie podzielić.
Trzeci scenariusz jest wówczas kiedy między małżonkami powstaje wspólność majątkowa i trwa aż do chwili orzeczenia rozwodu. Wówczas tworzycie majątek wspólny i osobisty, a jego podział następuje wg zasad ogólnych.
