Co do zasady z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa. Małżonkowie mogą jednak postanowić inaczej i ustanowić rozdzielność majątkową. Czy można w każdej chwili zrobić rozdzielność – to pytanie zadaje sobie wiele osób, które chcą zabezpieczyć swój majątek w trakcie trwania małżeństwa. Można! Jak ustanowić rozdzielność majątkową i na co zwrócić uwagę?
Czy można w każdej chwili zawrzeć rozdzielność majątkową?
Tak, rozdzielność majątkową (potocznie określana także jako intercyza) możesz zawrzeć w każdej chwili trwania małżeństwa. Co więcej, możesz ją nawet zawrzeć przed wstąpieniem w związek małżeński. Wówczas w jej wyniku nie powstanie wspólność majątkowa – każdy z małżonków od początku trwania małżeństwa będzie miał swój majątek odrębny. Intercyza w trakcie małżeństwa obowiązuje natomiast od dnia podpisania umowy notarialnej, a nie wstecz.
Oprócz intercyzy u notariusza i orzeczenia sądu przepisy przewidują ustanowienie rozdzielności z mocy prawa. Przesłankami powstania rozdzielności jest m.in. rozwód, ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków czy ogłoszenie upadłości.
Czy potrzebna jest zgoda małżonka?
Jeżeli chcemy zawrzeć umowę rozdzielności majątkowej u notariusza, to niezbędna jest obecność i zgoda obojga małżonków. Często jednak zdarza się tak, że jeden z małżonków nie wyraża zgody na ustanowienie rozdzielności – czy to z powodu obaw finansowych, czy też z powodu nałogu. Drugi małżonek nie jest wówczas bez wyjścia.
Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona przez sąd, nawet bez zgody jednego z małżonków. Aby sąd orzekł rozdzielność majątkową, należy zainicjować postępowanie, składając do sądu pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Jak stanowi kodeks rodzinny i opiekuńczy sąd orzeknie rozdzielność jeżeli występują ważne powody, które uzasadniają takie rozstrzygnięcie.
A więc pytanie co takimi ważnymi powodami może być? Sąd bada w tym zakresie każdą sprawę indywidualnie. Najczęściej jednak wystarczającym powodem jest np. zagrożenie interesów majątkowych jednego z małżonków np. gdy:
- małżonkowie są w separacji faktycznej
- małżonek zaciąga długi bez wiedzy i zgody współmałżonka
- małżonek prowadzi działalność gospodarczą przynoszącą straty
- małżonek jest uzależniony od hazardu, alkoholu, narkotyków
- małżonek jest rażąco niegospodarny
- małżonek zatrzymuje majątek wspólny wyłącznie dla siebie.
Również i podział majątku może zostać dokonany na drodze umowy zawartej u notariusza lub – w razie sporu – przez postępowanie sądowe.
Czy rozdzielność działa wstecz?
Rozdzielność z datą wsteczną jest możliwa. Jednak może orzec ją jedynie sąd i tylko wtedy kiedy przemawiają za tym szczególne okoliczności.
Co do zasady bowiem możliwe są poniższe scenariusze:
- Rozdzielność z datą podpisania aktu rozdzielności majątkowej u notariusza – podpisując rozdzielność u notariusza nie można wskazać daty wstecznej.
- Rozdzielność z datą złożenia pozwu do sądu – co do zasady sąd orzeka rozdzielność właśnie z datą złożenia pozwu, jeżeli ma być to inna data, to musimy o to zawnioskować i odpowiednio uargumentować nasze stanowisko.
- Rozdzielność z konkretną datą wsteczną – może orzec o niej wyłącznie sąd. Data może być datą wcześniejszą od dnia złożenia pozwu, nawet o kilka miesięcy czy kilka lat.
Orzeczenie rozdzielności z datę wsteczną jest szczególnie ważne w sprawach związanych z ochroną majątku przed egzekucją lub dzieleniem dorobku.
Jak ustanowić rozdzielność u notariusza?
Ustanowienie rozdzielności u notariusza jest bardzo prostym i szybkim rozwiązaniem. Zwykle nie zajmuje dłużej niż 20 minut. Chcąc ustanowić rozdzielność majątkową u notariusza, należy wraz z małżonkiem stawić się w kancelarii notarialnej. Zwykle potrzebne są jedynie dowody osobiste małżonków (do potwierdzenia ich tożsamości) oraz akt małżeństwa (jeżeli rozdzielność zawierana jest po ślubie). Notariusz sporządza umowę majątkową małżeńską o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, odczytuje ją stronom i – po akceptacji – dokument zostaje podpisany.
To, co warto wiedzieć i o co zapyta nas notariusz to rodzaj rozdzielności, jaki chcemy zawrzeć.
- Umowna rozdzielność majątkowa (zwykła) – najczęściej stosowana, na jej mocy od dnia podpisania aktu notarialnego każdy z małżonków ma swój majątek odrębny.
- Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków – każdy z małżonków ma swój majątek, ale w razie rozwodu lub śmierci następuje wyrównanie dorobków – czyli porównanie, kto „więcej zyskał” w czasie trwania małżeństwa.
Warto wiedzieć, że małżonkowie nie zawsze muszą wybierać pomiędzy pełną wspólnością majątkową a całkowitą rozdzielnością. Polskie prawo dopuszcza również możliwość modyfikowania ustawowego ustroju majątkowego, czyli dostosowania go do indywidualnych potrzeb danej pary. Istnieje także możliwość:
- Rozszerzenia wspólności majątkowej – polega na tym, że małżonkowie włączają do majątku wspólnego składniki, które normalnie byłyby majątkiem osobistym.
- Ograniczenia wspólności majątkowej – w tym przypadku małżonkowie wyłączają z majątku wspólnego pewne składniki, które normalnie by do niego należały.