Władza Rodzicielska po Rozwodzie

Co to jest władza rodzicielska – treść władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przesądza o tym, że władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom dziecka aż do jego pełnoletności.

Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska nad wspólnym małoletnim dzieckiem przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu.

Prawa i obowiązki rodziców wobec dzieci oraz dziecka wobec rodziców 

Władza rodzicielska powinna być wykonywana zgodnie z dobrem dziecka i interesem społecznym,  uwzględniając jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka. Rodzice powinni uwzględniać rozsądne życzenia dziecka, zaś w ważniejszych sprawach dotyczących osoby dziecka wysłuchać je, przed podjęciem decyzji.

Co istotne rodzice mogą wykonywać te obowiązki, nawet w przypadku, gdy nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych. Wówczas jedynie podlegają pod nadzór sądu opiekuńczego.

Obowiązki dzieci

Z kolei dzieci winny rodzicom posłuszeństwo. W sprawach, w których mogą samodzielnie podejmować decyzje, powinny wysłuchać opinii i zaleceń rodziców, formułowanych dla ich dobra. 

Obowiązek posłuszeństwa nie jest jednak absolutny i powinien być stosowany z uwzględnieniem zdolności dziecka do samodzielnego podejmowania decyzji.

Obowiązki państwa

Ograny państwowe są obowiązane pomagać rodzicom w realizacji obowiązków dotyczących osoby lub majątku dziecka. 

W szczególności mogą żądać interwencji sądu opiekuńczego przy odebraniu dziecka od osoby nieuprawnionej (np. w przypadku uprowadzenia rodzicielskiego). 

Rodzice mogą również wystąpić do tego sądu, a także innego właściwego organu władzy publicznej, z wnioskiem o zapewnienie dziecku pieczy zastępczej.

Zasady wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem – piecza

Przy wykonywaniu władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem rodzice powinni w szczególności:

• zapewnić dziecku bezpieczne i zdrowe środowisko, które sprzyja jego rozwojowi fizycznemu, emocjonalnemu i edukacyjnemu.
• aktywnie uczestniczyć w życiu dziecka, wspierając jego rozwój emocjonalny, społeczny oraz edukacyjny, w tym poprzez wybór odpowiedniej szkoły i wsparcie w nauce.
• zapewnić dziecku wsparcie emocjonalne, zrozumienie i akceptację, a także pomóc mu w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi i rozwojowymi, oraz wspomagać rozwój samodzielności dziecka, pomagając mu rozwijać umiejętności życiowe oraz zdolność do podejmowania odpowiedzialnych decyzji.
• zapewnić dziecku dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej, w tym regularnych badań, szczepień oraz leczenia w razie choroby, a także bezpieczeństwo zarówno w domu, jak i poza nim. Obejmuje to ochronę przed zagrożeniami fizycznymi, emocjonalnymi i internetowymi, a także edukowanie dziecka w zakresie bezpieczeństwa i świadomego korzystania z różnych środków komunikacji i technologii

Wykonywanie pieczy rodzicielskiej w sprawach dotyczących zarządu majątkiem dziecka

Rodzice, którym przysługuje władza rodzicielska, sprawują zarząd nad majątkiem dziecka.  Nie obejmuje to jednak przedmiotów oddanych dziecku do swobodnego użytku, zarobków dziecka, oraz przedmiotów odziedziczonych lub darowanych dziecku.

Zarząd tym majątkiem dzieli się na:

•  czynności zwykłego zarządu
• czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu.

Rodzice mogą samodzielnie dokonywać tylko tych czynności, które wchodzą w zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka np.

• wykorzystywanie oszczędności dziecka na bieżące potrzeby edukacyjne lub opłacanie zajęć dodatkowych.
• zakup ubrań, książek szkolnych, artykułów pierwszej potrzeby.
• zakładanie niskiego ryzyka kont oszczędnościowych lub niewielkich lokat terminowych na rzecz dziecka.

• czynności dotyczące sprzedaży lub zakupu nieruchomości należących do dziecka.
• zaciąganie kredytów lub pożyczek na większe kwoty w imieniu dziecka.
• inwestowanie znacznych sum pieniężnych dziecka w ryzykowne przedsięwzięcia gospodarcze lub fundusze inwestycyjne.
• odrzucenie spadku (z wyjątkiem sytuacji, w której rodzic wcześniej sam spadek odrzucił, a czynność jest dokonywana wspólnie lub za zgodą drugiego z rodziców na zasadach wynikających z Kodeksu postępowania cywilnego)

Rodzic jako przedstawiciel ustawowy dziecka

Rodzice, którzy mają pełnie władzy rodzicielskiej nad małoletnim są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. 

Oznacza to, że mogą w imieniu dziecka podejmować działania i czynności przed sądami, urzędami, a także innymi osobami. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.

Należy podkreślić, że rodzice mają obowiązek reprezentować dziecko w kwestiach prawnych i administracyjnych, chroniąc jego prawa i interesy.

Ta możliwość reprezentacji jest ma jednak pewne ograniczenia. Dotyczy to sytuacji:

• kiedy czynności mają być dokonywane pomiędzy dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską (czyli np. rodzice nie mogą w imieniu jednego dziecka, przekazać otrzymane przez niego w darowiźnie środki pieniężne (na komunie, czy na urodziny) na rzecz innego dziecka,
• w działaniach między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że te działania polegają na egzekwowaniu od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania dziecka (np. w przypadku złożenia pozwu o alimenty), a także. gdy mają na celu przyjęcie darowizny (popularny przypadek przekazania np. domu czy mieszkania dzieciom w darowiźnie celem uniknięcia sporu o podział majątku po rozwodzie pomiędzy rodzicami) .

Jak sprawować władzę rodzicielską po rozwodzie

Jakie mogą być rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym?

W wyroku rozwodowym sąd może w tej materii wydać kilka rodzajów orzeczeń. 

Co istotne nie można z góry powierzyć rodzicom wykonywania władzy rodzicielskiej na przemian. Każda zmiana w zakresie wykonywania tej władzy powinna następować po przeprowadzeniu stosownego postępowania sądowego.

Najczęściej w wyroku rozwodowym:

• Sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania z obojgiem rodziców pozostawia im wspólnie władzę,
• Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, natomiast wobec drugiego rodzica ogranicza władzę rodzicielską m.in. do współdecydowania o najważniejszych sprawach dziecka.

Władza rodzicielska po rozwodzie dla obojga rodziców – jakie warunki trzeba spełnić?

Sąd może pozostawić pełnię praw rodzicielskich obojgu rozwodzącym się rodzicom, gdy  co w praktyce oznacza, że muszą zachodzić podstawy do przyjęcia, że rodzice będą współdziałać dla dobra dziecka.

W takim przypadku wymagane jest przedstawienie pisemnego porozumienia małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Tego typu porozumienie wychowawcze, to umowa, w której rodzice określą główne zasady wykonywania władzy rodzicielskiej (na temat tego porozumienia piszę w kolejnym wpisie: Jak przygotować porozumienie wychowawcze?).

Jeżeli rodzice takiego porozumienia nie przedstawią, sąd samodzielnie rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.

Powierzenie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem jednemu z rodziców 

Przed nowelizacją kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 2015 roku standardem było przyznawanie władzy rodzicielskiej jednemu z rozwiedzionych rodziców i ograniczenie władzy drugiego do do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka (najczęściej do możliwości decydowania o najważniejszych sprawach dziecka takich jak wybór szkoły, leczenia, zajęć dodatkowych, wyjazdu za granicę  itp.).

Sąd w wyroku powinien dokładnie określić sytuacje, które rozumie pod pojęciem najważniejsze sprawy dziecka.

Nowelizacja wprowadziła zasadę, zgodnie z którą ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiemu z rodziców powinno nastąpić wówczas, jeżeli wymaga tego dobro dziecka. W pierwszej kolejności sąd powinien rozważyć pozostawienie wykonywania władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. 

Przepisy te z początku dość opornie były wprowadzane w życie przez polskie sądy. Obecnie, po kilku latach funkcjonowania można przyznać, że ilość wyroków, w których pozostawia się władzę rodzicielską obojgu rodzicom jest wyższa, niż tych, w których władza rodzicielska jednego z rodziców została ograniczona.

Zawieszenie, ograniczenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej

W wyroku rozwodowym sąd może zawiesić lub nawet pozbawić władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.

W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie. Takie przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej to np. wyjazd rodzica za granicę do pracy, albo pozostawanie przez niego w śpiączce.

Sąd pozbawi rodziców lub jednego z rodziców władzy rodzicielskiej jeśli:

• władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (odbywanie długotrwałej kary pozbawienia wolności),
• rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej  lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka (przemoc, agresja względem dziecka)

Sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej w sytuacji, kiedy mimo zastosowanych przez sąd opiekuńczy środków  (np. zobowiązania rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, skierowania małoletniego do placówki wsparcia dziennego, umieszczeniu małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej, poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego;) dobro dziecka jest nadal zagrożone lub gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

Więcej możesz przeczytać tutaj: Ograniczenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej

Zmiana wyroku rozwodowego w zakresie władzy rodzicielskiej 

Warto pamiętać o tym, że rozstrzygnięcia tego sądu nie są ostateczne. W wypadku zmiany okoliczności można dochodzić – już w ramach odrębnego postępowania – zmiany orzeczenia wydane przez sąd rozwodowy.

Często tą zmianą okoliczności jest sam upływ czasu, wraz z którym dziecko dorośleje, zmieniają się jego potrzeby i zainteresowania. Sprawa toczy się wówczas nie przed sądem okręgowym, a przed sądem rejonowym sprawującym funkcję sądu opiekuńczego.