Co to jest władza rodzicielska? Władza rodzicielska a prawa rodzicielskie
Władza rodzicielska jest jednym z najważniejszych atrybutów przysługujących rodzicom wobec dzieci. Rozciąga się ona na wszystkie aspekty ich życia i trwa aż do osiągnięcia pełnoletności. Na władzę rodzicielską składają się prawa i obowiązki, za których wykonanie rodzice ponoszą pełną odpowiedzialność.
Co to jest władza rodzicielska, jaki jest jej zakres oraz jakie są obowiązki dziecka, dowiesz się z niniejszego artykułu.
Czym jest władza rodzicielska?
Jakie są aspekty wykonywania władzy rodzicielskiej?
Pojęciem władzy rodzicielskiej określa się ogół praw przysługujących rodzicom oraz spoczywających na nich obowiązkach wobec dziecka, które obejmują całokształt spraw małoletniego.
Komu przysługuje władza rodzicielska?
Klienci mojej Kancelarii często pytają: komu przysługuje władza rodzicielska?
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom i każde z nich jest zarazem obowiązane, jak i uprawnione do jej wykonywania.
O istotnych sprawach dziecka rodzice, posiadający pełnię władzy rodzicielskiej, powinni w miarę możliwości rozstrzygać wspólnie. W braku porozumienia w tym przedmiocie, decyzję podejmuje sąd opiekuńczy.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy w stosunku do jednego z rodziców nastąpiło pozbawienie władzy rodzicielskiej albo gdy uległa ona zawieszeniu. Musisz pamiętać, ze takie zawieszenie władzy zostanie uchylone, gdy jego przyczyna ustanie. Może też dojść do zakazania kontaktów rodzica z dzieckiem.
O tym, jakie mogą być przyczyny ograniczenia, zawieszenia oraz pozbawienia władzy rodzicielskiej, w jaki sposób może dojść do takiego uszczuplenia władzy rodziców nad dziećmi oraz co się z tym wiąże, napisałem w innym artykule – zachęcam do przeczytania.
Do kiedy trwa władza rodzicielska?
Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców aż do osiągnięcia przez nie pełnoletniości, a więc ukończenia przez nie osiemnastego roku życia i uzyskania pełnej zdolności do czynności prawnych. Z nadejściem tej chwili wykonywanie władzy rodzicielskiej się kończy.
Jaka jest treść władzy rodzicielskiej?
Na czym polega sprawowanie władzy rodzicielskiej?
Treść władzy rodzicielskiej obejmuje zasadniczo trzy elementy, a mianowicie:
1) pieczę nad osobą dziecka,
2) pieczę nad majątkiem dziecka
3) reprezentację dziecka do momentu osiągnięcia przez nie pełnoletności, w ramach przedstawicielstwa ustawowego.
Sprawowanie pieczy nad osobą dziecka
Piecza to grupa obowiązków oraz uprawnień przysługujących rodzicom, a obejmujących opiekę nad małoletnim, dbałość o wychowanie dziecka i jego rozwój oraz komfort psychiczny. Wszystko to jest po stronie rodzica.
W ramach wykonywania pieczy, rodzice powinni są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój małoletniego, tak, aby osiągnąć ostateczny cel wychowawczy, którym jest „przygotowanie dziecka do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień„.
Dobro małoletniego
Realizując obowiązek pieczy, rodzice muszą działać zgodnie z dobrem małoletniego, które obejmuje całą sferę jego najważniejszych spraw osobistych, w tym zdrowie i bezpieczeństwo, które powinny być zapewnione dziecku w całej pełni.
Obowiązek alimentacyjny
Rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, nawet gdy znajdują się w trudnej sytuacji finansowej. W ramach obowiązku alimentacyjnego, spoczywa na nich powinność dostarczania małoletniemu odpowiednich środków utrzymania i wychowania. Oczywiście, obowiązek alimentacyjny obciąża rodziców tylko w przypadku, gdy potomek nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie z własnej pracy, chyba że dochody majątku dziecka wystarczają na ich pokrycie.
Sprawowanie pieczy nad majątkiem dziecka
Władza rodzicielska obejmuje również zarząd majątkiem małoletniego dziecka, przy czym rodzice obowiązani są to czynić z należytą starannością.
Za zarząd majątkiem dziecka uważa się wszelkie czynności i dyspozycje odnoszące się do składników mienia, znajdującego się w posiadaniu małoletniego. Obejmuje to wszelkie dokonywane przez rodziców czynności prawne, faktyczne i procesowe, których celem jest zachowanie majątku, jego zwiększenie lub zmniejszenie i przekazanie go dziecku, po jego dojściu do pełnoletniości, w stanie nie pogorszonym. Interes rodziców nie gra tu żadnej roli.
Zasady zarządu
Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Przy wykonywaniu takiego zarządu rodzice są ograniczeni, gdyż nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez małoletnie dziecko. Także tylko sąd może pozbawić dziecko uprawnienia do rozporządzania swoim zarobkiem.
Czynności przekraczające zwykły zarząd
Przyjmuje się, że czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu polegają na zaciąganiu zobowiązań lub rozporządzaniu prawem majątkowym dziecka o większej wartości, takich jak zbycie czy zrzeczenie się własności bardziej wartościowych składników majątku dziecka bądź zaciągnięcie pożyczki w dużej kwocie.
Zasadą jest, iż czysty dochód, jaki jest osiągany ze składników majątkowych małoletniego, w pierwszym rzędzie powinien być przede przeznaczany na utrzymanie i wychowanie małoletniego oraz jego rodzeństwa. Uzyskiwaną nadwyżkę należy obracać na inne uzasadnione potrzeby rodziny pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym.
Po ustaniu zarządu, a więc kiedy ustała władza rodzicielska, rodzice obowiązani są oddać cały majątek dziecka w jego ręce. W ciągu roku od tego momentu, żądać ono zdania rachunku z dokonywanych w tym zakresie czynności.
Reprezentacja dziecka
Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską.
Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.
Przedstawicielstwo ustawowe polega na możliwości dokonania przez rodziców czynności prawnych w imieniu dziecka oraz na jego rzecz.
W tym zakresie rodzice reprezentują dziecko wobec osób trzecich, organów państwowych oraz instytucji, a także załatwiają w jego imieniu różne sprawy, składając na przykład oświadczenia woli w postaci wyrażenia zgody na dany zabieg medyczny.
Prawo rodziców do reprezentacji dziecka nie jest jednak nieograniczone, albowiem żadne z nich nie może tego czynić przy czynnościach prawnych dokonywanych:
- pomiędzy dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską,
- pomiędzy dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której następuje bezpłatne nabycie przez dziecko określonych przedmiotów majątkowych, albo że czynność dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania.
Zasady te dotyczą także postępowania przed sądem lub innym organem państwowym. W takim wypadku, sąd opiekuńczy ustanawia kuratora, który ma za zadanie reprezentować dziecko.
Jakie są ograniczenia władzy rodzicielskiej?
Musisz wiedzieć, iż choć zakres władzy rodzicielskiej sięga bardzo daleko, to jednak nie oznacza, że może ona być sprawowana w sposób dowolny. Powinna ona być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
Jednocześnie, przy wykonywaniu czynności związanych z władzą rodzicielską, rodzice muszą uwzględniać prawa przysługujące każdemu dziecku i nie mogą uchybiać jego godności. Są oni zobowiązani do traktowania dzieci z należytym szacunkiem oraz ich wspierania we wszelkich sytuacjach życiowych.
Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w odpowiednim zakresie jego rozsądne życzenia.
W kwestii wykonywania władzy rodzicielskiej, musisz wiedzieć, że rodzice nie mogą stosować kar cielesnych.
Obowiązki dziecka wobec rodziców
Istnieją także obowiązki dziecka wobec rodziców.
Jakie są obowiązki dziecka?
Przede wszystkim powinno ono być posłuszne wobec rodziców, zwłaszcza gdy podejmują oni działania zmierzające do wychowania dziecka. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską ma również obowiązek brać pod uwagę opinie i stosować się do zaleceń rodziców formułowanych ze względu na dobro dziecka w sprawach, w których może ono samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli.
Obowiązek współfinansowania kosztów utrzymania rodziny
Ze strony dziecka istnieje obowiązek współfinansowania kosztów utrzymania rodziny we wspólnym gospodarstwie, o ile uzyskuje dochód z własnej pracy. Szczególny obowiązek spoczywa na nawet małoletnim dziecku, które ma obowiązek pomocy w gospodarstwie produkcyjnym rodziców.
