Ograniczenie praw rodzicielskich
Władza rodzicielska wiąże się z całym wachlarzem praw i obowiązków rodzica względem dziecka. Rodzic ma obowiązek sprawować pieczę nad dzieckiem, zapewniać mu bezpieczeństwo, dbać o jego potrzeby takie choćby jak zapewnienie jedzenia i mieszkania, a także ma prawo do zarządzania majątkiem dziecka.
Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom i niezależnie od tego, czy dziecko urodziło się w małżeństwie, czy zostało uznane w urzędzie stanu cywilnego, prawa rodzicielskie w takim samym stopniu będą przysługiwać matce, jak i ojcu.
Ale bywa, że coś szwankuje i rodzic nie potrafi wywiązywać się ze swoich obowiązków, a prawa rodzicielskie są przez niego nadużywane.
W sytuacji gdy dobro dziecka z jakichś względów jest zagrożone, sąd opiekuńczy może ingerować w prawa rodzicielskie i nakładać na rodziców ograniczenia lub obowiązki, które mogą mieć bardzo różną postać, ale jeden cel: mają zabezpieczyć interesy małoletniego, tak by nie stała mu się krzywda.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej – co oznacza?
Z tego rodzaju ograniczeniem praw często spotykamy się w dwóch kontekstach.
Po pierwsze ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić dlatego, że rodzice nieprawidłowo ją wykonują i jakaś instytucja (lub drugi rodzic) zawiadomiła sąd o potrzebie ingerencji.
Takie ograniczenie władzy rodzicielskiej często kojarzy się z różnymi uzależnieniami rodziców, chociaż to często mylne wyobrażenie, ale o tym dalej…
Po drugie ograniczenie władzy rodzicielskiej może dotyczyć również rodziców po rozwodzie np. poprzez pozostawienie jednemu z nich jedynie prawa do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka.
Tak naprawdę są to dwie zupełnie różne instytucje.
Zwłaszcza ta pierwsza ma za zadanie chronić dziecko przed niewłaściwym postępowaniem rodzica lub obojga rodziców, wtedy gdy dobro dziecka jest zagrożone.
Przesłanki ograniczenia władzy rodzicielskiej
Jak już wiesz, główną przesłanką ograniczenia władzy rodzicielskiej jest zagrożenie dobra dziecka. W grę mogą wchodzić takie sytuacje jak alkoholizm lub przemoc, ale też niewydolność wychowawcza. Ostatnio coraz częściej można spotkać się z sytuacjami, gdy rodzice nie radzą sobie z dzieckiem, mimo, że w domu nie ma przejawów patologii.
Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał to, że ograniczenie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem nie ma charakteru represji wobec rodziców, a jego celem jest jedynie zadbanie o dobro dziecka.
Tyle w teorii – w praktyce wielu rodziców odbiera zarządzenia sądu jako krzywdzące zarówno dla nich jak i dla dziecka. W takich sytuacjach adwokat może pomóc zadbać o interesy uczestników postępowania i przedstawić sprawę w innym świetle, walcząc o to, by reakcja organów była rzeczywiście adekwatna do sytuacji.
Na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej?
Tutaj mamy całe spektrum możliwości. Należy pamiętać, że kodeks podaje tylko niektóre sposoby ograniczenia władzy rodzicielskiej. Jeżeli sąd orzekający w sprawie dojdzie do przekonania, że inne sposoby ograniczenia praw rodzicielskich w danej sprawie sprawdzą się lepiej, to może je zastosować.
Pamiętaj, że władza rodzicielska może zostać ograniczona jednemu z rodziców lub obojgu rodzicom, w zależności od okoliczności.
Przykładowe sposoby ograniczenia praw rodzicielskich wymienione w kodeksie to:
* zobowiązanie rodzica i małoletniego do określonego postępowania np. pracy z asystentem rodziny,
* skierowanie do placówki zajmującej się terapią rodzinną,
* określenie jakie czynności nie mogą być przez rodziców podejmowane bez zgody sądu,
* wykonywanie władzy rodzicielskiej może zostać poddane nadzorowi kuratora,
* skierowanie małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi.
Najdalej idącą formą ograniczenia praw rodzicielskich jest umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, czy rodzinnym domu dziecka.
Musisz wiedzieć, że każde zarządzenie zmierzające do ograniczenia władzy rodzicielskiej jest połączone z kontrolą wykonywania orzeczenia. Może ona polegać na składaniu przez rodziców dziecka okresowych sprawozdań. Realizację zaleceń może również kontrolować kurator sądowy.
Czym się różnią: ograniczenie władzy rodzicielskiej i pozbawienie władzy rodzicielskiej
Te dwa rozstrzygnięcia ingerują we władzę rodzicielską w innym zakresie.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza, że rodzic nie będzie mógł decydować w jakichkolwiek kwestiach dotyczących dziecka, pozostanie mu jedynie obowiązek płacenia alimentów i prawo do realizowani kontaktów.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej z kolei może przybrać łagodne formy i może nie być mocno odczuwalne dla matki i ojca (np. składanie okresowych informacji o realizacji obowiązku). Rodzice zachowują decyzyjność w kwestiach związanych z ich córką lub synem.
W orzeczeniach sądów zarządzenia dotyczące praw rodzicielskich postrzegane są jako ostrzeżenie dla rodziców, że władza rodzicielska sprawowana jest przez nich nieprawidłowo. Następnym krokiem jest dalsze ograniczanie praw rodzicielskich, a w ostateczności pozbawienie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej na wniosek jednego z rodziców
Nie zawsze jest tak, że postępowanie zmierzające do ograniczenia praw rodzicielskich toczy się z urzędu, często wniosek dotyczący ograniczenia praw rodzicielskich składa jedno z rodziców. Może mieć ku temu różne powody, często jednak chodzi o brak komunikacji z ojcem lub matką.
Również do pozbawienia władzy rodzicielskiej może dojść z inicjatywy instytucji (np. szkoła, albo ośrodek pomocy społecznej informuje sąd, że w miejscu zamieszkania małoletniego dzieje się coś niepokojącego), albo na wniosek rodzica (np. ojciec chce pozbawić praw rodzicielskich matkę, która od lat nie interesuje się dzieckiem).
Niezależnie od okoliczności do pozbawienia i ograniczenia władzy rodzicielskiej może dojść tylko po przeprowadzeniu sprawy sądowej.
Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej wiąże się z opłatą sądową w kwocie 100 zł, podobnie jak wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich. Wnioski te należy złożyć do sądu rejonowego miejsca zamieszkania małoletniego.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej do prawa o współdecydowaniu o istotnych sprawach dziecka
Takie ograniczenie dotyczy sytuacji, gdy rodzice dziecka żyją w rozłączeniu i istnieje pomiędzy nimi spór powodujący, że nie są w stanie porozumieć się co do spraw córki lub syna.
Zobacz, że to wcale nie oznacza, że jedno z rodziców nadużywa swoich praw rodzicielskich i postępuje niewłaściwie w stosunku do dziecka, albo ignoruje jakiś swój obowiązek.
Sądy wielokrotnie wypowiadały się na temat tego, że ograniczenie władzy rodzicielskiej do prawa o współdecydowania o istotnych sprawach dziecka nie ma nic wspólnego z brakiem kompetencji wychowawczych.
Możesz być wspaniałym rodzicem, a mimo to nie dogadywać się z matką lub ojcem dziecka.
W takim przypadku sąd ogranicza prawo jednego z rodziców do współdecydowania jedynie o istotnych sprawach dziecka. Wówczas rodzic, który na co dzień przebywa z dzieckiem podejmuje samodzielnie decyzje o sprawach mniej istotnych.
W polskiej rzeczywistości najczęściej władza rodzicielska w tym przypadku zostaje ograniczona ojcu, bo według statystyk to z matką częściej zamieszkują dzieci po rozwodzie.
Uszczuplenie praw rodzicielskich w takim zakresie ma znaczenie praktyczne, a ustawodawca miał swoje powody wprowadzając takie rozwiązanie.
Wyobraź sobie, że skonfliktowani rodzice kłócą się dosłownie o wszystko, co dotyczy dziecka i w ogólnym rozrachunku nie wiadomo, czy dziecko może jechać na tą wycieczkę szkolną czy nie, czy może być odbierane z przedszkola przez babcię, czy wolno mu mieć telefon komórkowy itp.
Jeżeli rodzice mają wgląd w sprawy dziecka i wspólnie są w stanie podejmować decyzje, które go dotyczą, sąd pozostawia obojgu rodzicom pełnię władzy rodzicielskiej.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej – pytania i odpowiedzi
Jeżeli masz jeszcze jakieś pytania, na które jak dotąd nie zlazłeś odpowiedzi, być może znajdziesz je poniżej.
Kto decyduje o tym w jaki sposób ograniczyć władzę rodzicielską?
Postanowienie kończące postępowanie wydaje sąd, ale w tym zakresie, podobnie jak w wielu innych sprawach (takich jak np. sprawy o uregulowanie kontaktów z dzieckiem) decydująca będzie opinia biegłych.
Nie będę Cię oszukiwał – najczęściej sądy wydają postanowienia zgodne z rekomendacjami biegłych, mimo że postępowanie dowodowe jest o wiele szerzej zakrojone. Warto wiedzieć, że w sprawach dotyczących ograniczenia lub pozbawienia praw rodzicielskich często pisemne opinie przedkłada szkoła do której uczęszcza dziecko.
Czy ograniczenie władzy rodzicielskiej w wyroku sądu opiekuńczego dotyczy tylko przypadków uzależnień?
Sąd często wydaje postanowienia o ograniczeniu władzy rodzicielskiej w sytuacji gdy rodzice są uzależnieni od alkoholu, narkotyków, w domu panuje przemoc itp. Ale nie tylko wtedy.
Bywa, że rodzice są niewydolni wychowawczo, mimo że dziecko wychowuje się w dobrych warunkach, a rodzice starają się, by niczego mu nie brakowało. Często w opinii biegłych możemy przeczytać, że dziecko w domu nie ma nakreślonych granic, rodzice nie stawiają mu wymagań, wpadło w złe towarzystwo, wagaruje itp.
Te wszystkie okoliczności również mogą przemawiać za ograniczeniem rodzicom praw rodzicielskich przynajmniej na jakiś czas.
Czy sąd w wyroku rozwodowym może nałożyć na rodzica obowiązek ograniczający mu prawa rodzicielskie?
Coraz częściej można się spotkać z ograniczenie władzy jednego z rodziców w sytuacji kryzysu okołorozwodowego. Jeżeli jeden z rodziców manipuluje dzieckiem i zabrania mu utrzymywania kontaktów z rodzicem, z którym nie zamieszkuje, również jest to działanie sprzeczne z dobrem dziecka, które może skutkować zobowiązaniem matki lub ojca do podjęcia terapii, a nawet ustanowieniem nadzoru kuratora sądowego.
Czy ograniczenie władzy rodzicielskiej jest ustanawiane raz na zawsze?
Nie, orzeczenia sądu opiekuńczego mogą być zmieniane, jeżeli zmienią się okoliczności.
Oczywiście gdy dziecko kończy 18 lat przestaje podlegać władzy rodzicielskiej swoich rodziców, więc i nałożone ograniczenia nie mają racji bytu.
Sąd stwierdził, że nieprawidłowo wykonuję władzę rodzicielską i umieścił dzieci w rodzinie zastępczej. Co mogę zrobić?
Oprócz odpowiednich działań procesowych, w których może pomóc Ci adwokat, powinieneś zwrócić uwagę na rekomendacje biegłych. Jeżeli zarzucają Ci niskie kompetencje wychowawcze, zapisz się do „szkoły dla rodziców”, albo na inne warsztaty dla rodziców odpowiednie do Twojej sytuacji.
Jeżeli biegli uznali, że dziecko wchodzi Ci na głowę, nie umiesz nakreślić granic, warto skorzystać z pomocy instytucji zajmujących się terapią rodzinną. Chodzi też o to, by wykazać, że Ci zależy, że się starasz i potrafisz być wobec siebie krytyczny.
Pamiętaj, że masz prawo i obowiązek widywania syna, czy córki. Nie zaniedbuj tego, bo jeżeli zaniechasz regularnych kontaktów z dzieckiem nawet najlepszy adwokat nic nie wskóra w sądzie.
Wszczęto postępowanie z urzędu. Czy zabiorą mi dzieci?
Jeżeli dopiero wszczęto sprawę o ograniczenie władzy rodzicielskiej, nie panikuj. Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej czy placówce opiekuńczo- wychowawczej to ostateczność. Bardziej prawdopodobne jest nałożenie na Ciebie określonych obowiązków dotyczących dziecka lub wydanie innych, mniej radykalnych zarządzeń, choć oczywiście wszystko zależy od sprawy.
Warto, by sprawdzona kancelaria podpowiedziała Ci co robić dalej i jakie wnioski lub pisma można złożyć w sprawie.
Sąd ograniczył mi władzę rodzicielską poprzez ustanowienie nadzoru kuratora. Na czym to polega?
To jeden z najczęstszych sposobów ingerencji w sposób wykonywania władzy rodzicielskiej. Kurator sądowy będzie systematycznie składał wizyty rodzinie i sporządzał tzw. karty nadzoru, które następnie trafią do sądu.
Co jeśli nie będę współpracował z kuratorem?
W przypadku braku współpracy rodziny z kuratorem sąd może wydać nowe zarządzenie i ograniczyć władzę rodzicielską w inny sposób np. umieścić dziecko w rodzinie zastępczej.
Może Cię także zainteresować:
