Termin „opieka nad dzieckiem po rozwodzie” nie jest właściwym terminem prawniczym. Ale na pewno wyczuwasz, że najlepiej oddaje to, o czym myśli każdy rozwodzący się rodzic, dlatego pozwolę sobie z nie niego korzystać.
Kwestia opieki nad dzieckiem po rozwodzie jest tak samo emocjonująca jak ustalenie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. O ile wina to często jedynie kwestia honorowa, to władza rodzicielska nad dzieckiem i miejsce jego zamieszkania zawsze będzie miało realne przełożenie na codzienne funkcjonowanie całej rodziny.
Dlatego w tym zakresie pojawia się wiele wątpliwości, które dzisiaj spróbujemy rozwiać.
Władza rodzicielska a miejsce zamieszkania dziecka
Miejsce zamieszkania dziecka to kwestia zupełnie różna od władzy rodzicielskiej, chociaż na pierwszy rzut oka może się wydawać inaczej. Zgodnie z przepisami można mieć pełnię władzy rodzicielskie i nie mieszkać na stałe z dzieckiem. Nie myl zatem jednego z drugim.
Dziecko może mieć stałe miejsce zamieszkania tylko przy jednym z rodziców i formalnie tak jest nawet wówczas, gdy rodzice zdecydują się na sprawowanie opieki naprzemiennej. Sąd orzekając w przedmiocie miejsca zamieszkania dziecka nie podaje nazwy konkretnej miejscowości. A jedynie wskazuje, że dziecko będzie zamieszkiwało przy matce lub przy ojcu.
Najczęściej jeśli słyszymy, że ktoś walczy o „opiekę nad dzieckiem po rozwodzie”. To oznacza, że ktoś walczy nie tylko o pełnię władzy rodzicielskiej. Ale głównie o to, by dziecko zamieszkało na co dzień właśnie z nim.
Władza rodzicielska w wyroku rozwodowym – rodzaje rozstrzygnięć
W zakresie władzy rodzicielskiej możemy mieć do czynienia z kilkoma rodzajami rozstrzygnięć. W przypadku rozwodu na tapecie są zazwyczaj tylko dwa z nich.
Pierwsze to powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. Nie oznacza to, ze dziecko będzie mieszkało zarówno z mamą jak i z tatą. Ale że oboje będą na równym poziomie decyzyjni, jeśli chodzi o sprawy dotyczące ich syna albo córki.
Po drugie, sąd może również powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców jednocześnie ograniczając władzę rodzicielską drugiego z nich do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka.
Kiedy sąd powierzy obojgu rodzicom władzę? – Opieka nad dzieckiem po rozwodzie
Zarówno matka jak i ojciec będą posiadali pełnię władzy rodzicielskiej. Jeżeli sąd dojdzie do przekonania, że jest to zgodne z dobrem dziecka. Tak się stanie, jeżeli rodzice ze sobą współpracują i są w stanie na bieżąco się porozumieć.
Jeżeli rodzice są skonfliktowani i już na sali sądowej widać, że powierzenie opieki nad dzieckiem obojgu będzie jednym wielkim pasmem kłótni i nieporozumień, są nie wybierze tego rozwiązania.
Kiedyś obowiązkowe było sporządzenie tzw. porozumienia rodzicielskiego (zwanego także rodzicielskim planem wychowawczym). Porozumienie dotyczyło sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem, a także innych bieżących kwestii związanych z wychowywaniem dziecka.
Obecnie takie porozumienie jest mile widzialne, ale nie jest konieczne. W braku takiego porozumienia, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców. Rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Czyli innymi słowy może, ale nie musi zadecydować, że władza będzie wykonywania przez oboje rodziców.
Kiedy sąd powierzy wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego rodzica?
Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczają władzę drugiego rodzica do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka – o ile dobro dziecka za tym przemawia.
Ograniczenie wykonywania władzy do określonych obowiązków i praw jest w dużej mierze podyktowane względami praktycznymi. Jeżeli rodzice są skonfliktowani, to zazwyczaj mają problem z podejmowaniem bieżących decyzji dotyczących dziecka. Może to prowadzić do sytuacji sprzecznych z dobrem dziecka. Na przykład: mama zgadza się na szkolną wycieczkę dziecka, ale tata nie chce podpisać wymaganej zgody. Takie powtarzające się sytuacje mogą być dla dziecka uciążliwością, dlatego gdy widać, że postawa rodziców nie wróży najlepiej. Sąd dla dobra dziecka decyduje o ograniczeniu władzy jednemu z rodziców.
Wcale to nie musi oznaczać, że rodzic, który ma ograniczoną władzę popełnił jakiś błąd. Można być świetnym rodzicem, ale mieć ograniczoną władzę, bo np. drugi rodzic nie chce współpracować.
Od strony technicznej wygląda to w ten sposób, ze sąd wskazuje, w jakich istotnych sprawach dziecka wymagana jest zgoda obojga rodziców. Zazwyczaj chodzi tutaj o wybór szkoły, sposobu leczenia, wyjazdu za granicę dłuższego niż kilka tygodni.
Opieka naprzemienna a władza rodzica nad dzieckiem
Sprawowanie opieki naprzemiennej polega na czasowym przebywaniu dziecka na zmianę u jednego a potem u drugiego z rodziców. Takie rozwiązanie polega na zachowaniu równej relacji dziecka z obojgiem rodziców. Zarówno matka jak i ojciec mają wówczas możliwość sprawowania opieki nad dzieckiem zarówno weekedowo (co często oznacza, że atrakcyjnie). Jak i uprawiając prozę życia i rozwiązując z dzieckiem pracę domową.
Sąd z pewnością nie przyzna opieki naprzemiennej, jeśli dojdzie do wniosku, że taki system nie jest zgodny z dobrem dziecka. Będzie to miało miejsce na przykład w sytuacji: gdy rodzice są skonfliktowani. Mieszkają w znacznej odległości od siebie, czy dziecko nie jest zachwycone takim rozwiązaniem. W postępowaniu rozwodowym przeciw sprawowaniu opieki naprzemiennej mogą również wypowiedzieć się biegi, jeżeli zajdzie konieczność zasięgnięcia ich opinii.
System naprzemiennej opieki nad dziećmi ma swoje plusy i minusy. Niezależnie czy jesteś jego zwolennikiem, czy przeciwnikiem, gwarantuję Ci że w tym temacie na pewno znajdziesz coś dla siebie.
Matka czy ojciec dziecka – kto otrzyma władzę rodzicielską po rozwodzie?
Generalnie dla przyznania opieki nad dzieckiem znaczenie ma kilka czynników, ale główna zasada mówi o tym, że każda podjęta decyzja powinna służyć dobru dziecka.
Zanim sąd wyda rozstrzygnięcie w tym przedmiocie, w toku postępowania zostaniecie poddani badaniu przez biegłych (kiedyś byli to biegli z Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno – Konsultacyjnego, obecnie podmiot przeprowadzający badania to Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów).
Statystyki prowadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości (https://isws.ms.gov.pl/pl/wyszukiwarka/index,1.html?Query=rozw%C3%B3d%20opieka) nie pozostawiają złudzeń. O wiele częściej opieka nad dzieckiem po rozwodzie przyznawana jest matce niż ojcu. Częściowo bierze się to stąd, że o takie rozwiązanie wnioskują obie strony. Z drugiej strony władza o wiele częściej przyznawana jest matce również wówczas, gdy oboje rodzice walczą o przyznanie opieki nad dzieckiem z równą konsekwencją. Nie wynika to z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale z praktyki orzeczniczej.
W spornych sytuacjach decydujące znaczenie ma opinia biegłych. Biegli natomiast często stwierdzają, że matka daje lepszą gwarancję zaspokojenia potrzeb emocjonalnych dziecka, niż ojciec. Jeżeli chcesz udowodnić, że w Twoim przypadku jest inaczej, bądź przygotowany na ciężką przeprawę.
„Opieka nad dzieckiem” – czy dziecko ma coś do powiedzenia?
Zgodnie z przepisami sąd w sprawach dotyczących osoby dziecka wysłucha je. Jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Zmuszanie dziecka do opieki naprzemiennej albo zamieszkania z rodzicem, z którym nie che mieszkać. Bo np. jego koledzy mieszkają gdzieś indziej – nie jest zgodne z jego dobrem.
Sąd opiekuńczy stosownie do stanu zdrowia, stopnia dojrzałości dziecka i jego rozwoju umysłowego uwzględni zdanie małoletniego i jego rozsądne życzenia.
Wysłuchanie dziecka teoretycznie powinno być przeprowadzane w sądzie, ale poza salą rozpraw. Rekomenduje się przesłuchanie dziecka w niebieskim pokoju (który jest stworzony na potrzeby spraw karnych). Gdzie dziecko nie ma bezpośredniej styczności z pełnomocnikami. W praktyce jednak rozstrzygniecie dotyczące sprawowania opieki nad dzieckiem zwykle zostaje wydane bez takiego modelowego wysłuchania. Częściej biegli w trakcie badania zapytują dzieci z kim chciałyby mieszkać i dlaczego i te twierdzenia zostają zawarte w pisemnej opinii biegłych. Podobnie jak rekomendacje dotyczące np. miejsca pobytu dziecka.
Porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej
Jak już wiesz zawarcie porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej nie jest obowiązkowe, by oboje rodzice zachowali władzę rodzicielską. Na pewno jednak jest dobrym argumentem do podjęcia dialogu w przedmiocie opieki nad dzieckiem i być może pozwoli Wam uniknąć konfliktów w przyszłości.
Treść porozumienia powinna obejmować przynajmniej takie kwestie jak podział opieki na dzieckiem. Zakres kontaktów, wskazanie z kim dziecko przebywa w dane święta. Rodzice często decydują się także na szczegółowe uregulowanie kwestii alimentów. Dodatkowych wydatków, zajęć pozalekcyjnych, leczenia ortodontycznego, kwestii dowożenia, wyboru opiekunki do dziecka itp.
Władza rodzicielska a ustalenie kontaktów z dzieckiem
Rozstrzygnięcie dotyczące władzy rodzicielskiej jest niezależne od rozstrzygnięcia o kontaktach rodziców z dzieckiem. Nawet rodzic nieposiadający władzy rodzicielskiej, może mieć kontakty z dzieckiem. Przy czym w grę wchodzi zarówno bezpośrednie porozumiewanie się jak również korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość (przez telefon, Skype itp.) Szczególnie obecnie wzrosło znaczenie środków komunikacji elektronicznej jako narzędzi sprzyjających utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
Kontakty mogą odbywać się poza miejscem pobytu dziecka i zazwyczaj tak się dzieje. Obecnie standardem jest zabieranie dziecka przez rodzica do siebie w co drugi weekend. Ale jeśli to służy dziecku, kontakty mogą mieć szerszy albo węższy zakres. Utrzymywanie korespondencji z dzieckiem również jest formą kontaktów.
Co ciekawe rodzic jest zobowiązany do utrzymywania kontaktów z dzieckiem, podobnie jak dziecko jest zobowiązane do utrzymywania kontaktów z rodzicem.
Jeżeli chciałbyś zabronić rodzicowi kontaktów z dzieckiem, musiałbyś wykazać, że te kontakty są sprzeczne z jego dobrem. W praktyce jest to rzadka sytuacja i ma miejsce głównie gdy rodzic był sprawcą przemocy wobec dziecka, albo je demoralizuje. W sytuacji gdy dziecko od miesięcy nie widziało rodzica. Albo bardzo przeżyło porzucenie, biegli częściej rekomendują kontakty w obecności kuratora sądowego albo w obecności drugiego rodzica.
Inne rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym dotyczące władzy rodzicielskiej
Oprócz dwóch opisanych wyżej rozstrzygnięć dotyczących władzy rodzicielskiej, w wyroku orzekającym rozwód mogą znaleźć się również inne zapisy. Sąd może na przykład:
1) pozbawić władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców,
2) ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców poprzez wydanie odpowiednich zarządzeń (np. ustanowienie nadzoru kuratora sądowego, zobowiązanie do współpracy z asystentem rodziny, w wyjątkowej sytuacji nawet zarządzić umieszczenie dzieci w rodzinie zastępczej, odebranie rodzicowi określonych praw np. rozporządzania majątkiem dziecka.)
Do pozbawienia władzy rodzicielskiej przez sąd może dojść w sytuacji, gdy rodzice jej nadużywają albo w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki. Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najdalej posuniętą ingerencją sądu we władzę rodzicielską i stosuje się je w ostateczności.
Z kolei ograniczenie wykonywania władzy rodzicielskiej ma miejsce, gdy rodzice nie dają sobie rady na jakimś polu. A dobro dziecka jest przez to zagrożone.
Zarządzenia ograniczające nie mają nic wspólnego z ograniczeniem władzy rodzicielskiej nad dzieckiem jednemu z rodziców w związku z tym, że rodzice żyją w rozłączeniu. Ta druga regulacja ma jedynie usprawnić podejmowanie decyzji w sprawach dziecka. A ta pierwsza jest sygnałem, że rodzic jest w jakiejś kwestii niewydolny wychowawczo i wymaga wsparcia.
Może Cię również zainteresować artykuł: Co tak naprawdę jest ważne w sprawie rozwodowej?
