Moi klienci nieraz pytali mnie czy można podzielić majątek bez rozwodu? Choć w powszechnej opinii podział majątku wspólnego kojarzy się głównie z rozwodem, prawo przewiduje także inne scenariusze. Podział majątku bez rozwodu to nie tylko prawnie dopuszczalne rozwiązanie, ale także praktyczne narzędzie w zarządzaniu relacjami finansowymi małżonków. Wymaga to jednak uprzedniego zniesienia wspólności ustawowej i odpowiedniego przygotowania prawnego.
W dzisiejszym artykule postaram się przybliżyć najważniejsze kwestie związane z podziałem majątku przed rozwodem. Zapraszam do lektury.
Czy podział majątku bez rozwodu jest prawnie możliwy?
Jak najbardziej, podział majątku bez rozwodu jest w pełni zgodny z polskim prawem. Warunkiem koniecznym jest uprzednie ustanowienie rozdzielności majątkowej, która może nastąpić poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej (tzw. intercyzy) lub – w ściśle określonych sytuacjach – na mocy orzeczenia sądu. Podział majątku może nastąpić również przy postępowaniu o separację.
Innym, choć znacznie rzadziej występującym w praktyce, przypadkiem ustanowienia rozdzielności majątkowej (a więc praktycznie rzecz ujmując podziału majątku) jest przypadek ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków lub ogłoszenia względem niego upadłości konsumenckiej.
Jak podzielić majątek bez rozwodu?
Pierwszym krokiem jest ustalenie, czy między małżonkami obowiązuje wspólność ustawowa, czy też została ustanowiona separacja majątkowa. Jeżeli małżonkowie nie zawierali intercyzy, majątek zgromadzony po ślubie wchodzi do majątku wspólnego. Aby dokonać podziału majątku bez rozwodu, konieczne jest:
- ustanowienie rozdzielności majątkowej – poprzez podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej zakładającej rozdzielność majątku już po ślubie u notariusza lub orzeczenie sądu.
- sporządzenie umowy o podział majątku wspólnego – również w formie aktu notarialnego, jeśli w skład majątku wchodzi nieruchomość.
Jak wygląda proces podziału majątku w separacji?
W przypadku separacji małżeńskiej, sąd może orzec rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami automatycznie. Po uprawomocnieniu się wyroku, małżonkowie mogą przystąpić do sądowego podziału majątku lub zawrzeć ugodę w tym zakresie. W obu przypadkach wskazane jest przeprowadzenie inwentaryzacji majątku oraz wyceny składników majątku, szczególnie w przypadku wartościowych ruchomości i nieruchomości. W tym miejscu, dla jasności, zaznaczam – opisany wyżej skutek występuje jedynie przy separacji prawnej, a nie faktycznej.
Czy można podzielić majątek w trakcie trwania małżeństwa?
Podział majątku w trakcie małżeństwa jest możliwy, ale dopiero po zniesieniu wspólności majątkowej. Wspólność ustawowa, która powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa, musi zostać zniesiona, by możliwa była dalsza mediacja majątkowa, zawarcie umowy lub wystąpienie do sądu z wnioskiem o podział. Zgodnie bowiem z art. 35 KRO w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego.
Jakie dokumenty są potrzebne do podziału majątku bez rozwodu?
W celu dokonania podziału majątku bez rozwodu, należy przygotować:
- akt małżeństwa;
- umowę majątkową (intercyzę) lub wyrok ustanawiający rozdzielność;
- dokumenty potwierdzające nabycie składników majątku (akty notarialne, faktury, umowy);
- ewentualnie wyceny i inwentaryzacje majątku..
Jak podzielić nieruchomość bez rozwodu?
Aby dokonać podziału nieruchomości bez rozwodu, konieczne jest wcześniejsze podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej lub rozdzielność majątkowa orzeczona przez sąd. Sama umowa o podziale musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Możliwy jest podział fizyczny nieruchomości, przyznanie jej jednemu z małżonków za spłatą drugiego lub sprzedaż i podział środków.
Najrozsądniejszym jest porozumienie się co do wartości nieruchomości i sposobu jej podziału. Jak to w życiu jednak bywa, nie wszystko zawsze da się rozwiązać ugodowo. W przypadku sporu o sposobie podziału rozstrzyga sąd, a wyceny nieruchomości dokonuje biegły sądowy.
Czy umowa o podziale majątku wymaga notariusza?
Jeśli w skład majątku wchodzą nieruchomości, prawo użytkowania wieczystego lub spółdzielcze prawa do lokalu, umowa o podziale majątku musi być zawarta w formie aktu notarialnego. W innych przypadkach wystarczająca może być forma pisemna, choć i tak warto ją sporządzić przy udziale prawnika lub notariusza.
Jak podzielić kredyt hipoteczny bez rozwodu?
Podział majątku nie powoduje automatycznego podziału kredytu hipotecznego. Konieczne jest porozumienie z bankiem. Jeśli jeden z małżonków przejmuje nieruchomość obciążoną kredytem, musi uzyskać zgodę banku na przejęcie długu. Alternatywą jest wspólna spłata kredytu mimo fizycznego podziału majątku. W praktyce banki dość rzadko wyrażają zgodę na zwolnienie z długu jednego z małżonków, o ile w jego miejsce nie wchodzi nowa osoba lub też nie zostanie zaproponowana nowa forma zabezpieczenia kredytu np. dodatkowa hipoteka.
Jakie są konsekwencje podatkowe podziału majątku bez rozwodu?
Podział majątku między małżonkami korzysta z ustawowego zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych i podatku dochodowego, o ile nie następuje na rzecz osób trzecich. W przypadku sprzedaży majątku po podziale mogą pojawić się obowiązki podatkowe, np. z tytułu sprzedaży nieruchomości przed upływem 5 lat od nabycia.
Czy sąd może odrzucić wniosek o podział majątku bez rozwodu?
Sąd może odrzucić wniosek o podział majątku bez rozwodu gdy nie została między małżonkami zniesiona wspólność majątkowa. Jak wskazywałem już wcześniej, bez ustanowienia rozdzielności majątkowej sąd nie rozpatrzy wniosku o podział. W przypadku braku zgody między małżonkami, sąd może skierować sprawę do mediacji majątkowej lub rozpatrywać ją w pełnym postępowaniu cywilnym.
Dowiedz się więcej:
