Co zawiera wyrok rozwodowy i jakie są skutki uprawomocnienia wyroku orzekającego rozwód?
Wyrok rozwodowy reguluje kilka kwestii pomiędzy małżonkami. Ten rodzaj rozstrzygnięć zawsze znajdzie się w wyroku bez względu na to, czy strony tego chcą, czy nie. W przypadku innych spraw sąd zamieszcza odpowiednie rozstrzygnięcie tylko na wniosek stron.
Co się dzieje, kiedy sąd wydaje wyrok rozwodowy?
Pierwszym obowiązkowym punktem wyroku rozwodowego jest stwierdzenie, że małżeństwo stron zostaje rozwiązane przez rozwód, co jest jednoznaczne z ustaniem małżeństwa po prawomocności wyroku.
Co do zasady sąd jest zobowiązany do ustalenia, czy któryś z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, który skutkował rozwodem. Są tutaj możliwe 3 rozwiązania:
- wina za rozkład pożycia obciąża obojga małżonków,
- jeden małżonek jest wyłącznie
- sąd zaniecha orzekania o winie — ale tylko na wspólny i zgody wniosek obu stron
Z mojego doświadczenia adwokata prowadzącego kancelarię adwokacką od ponad 10 lat, mogę powiedzieć, że w praktyce najczęściej mam do czynienia z tym ostatnim przypadkiem — czyli kiedy na wspólny wniosek stron sąd nie orzeka o winie. Takie rozwody są znacznie szybsze i tańsze.
Kiedy sąd morze orzec alimenty na drugiego małżonka?
Sąd w wyroku rozwodowym orzeka o alimentach na rzecz jednego z małżonków w dwóch wypadkach:
- kiedy jeden z małżonków okazał się wyłącznie winny, a rozwód spowodował obniżenie się stopy życiowej drugiego małżonka;
- kiedy małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozwodu, znalazł się w niedostatku.
Więcej szczegółów na ten temat dowiesz się we wpisie: Kiedy sąd zasądzi alimenty na rzecz drugiego małżonka?
Rozstrzygnięcie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem
W przypadku, gdy strony posiadają małoletnie dzieci, sąd w wyroku rozwodowym rozstrzyga, komu przypada władza rodzicielska nad tymi dziećmi. Powierzając wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z małżonków, jednocześnie może ograniczyć lub nawet całkowicie pozbawiać jej małżonka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Więcej na ten temat przeczytasz w inny wpisie: Rodzaje rozstrzygnięć dotyczących o władzy rodzicielskiej.
Sąd jednak stara się uwzględniać prawo dziecka do wychowania przez oboje małżonków. Dlatego, jeżeli jest to zgodne z dobrem dziecka, pozostawiona władzę w stosunku do osoby dziecka obojgu rodzicom. Teoretycznie takie rozstrzygnięcie wymaga od nich zawarcia porozumienia wychowawczego, które sąd następnie wciąga do treści wyroku. Przeczytaj także – Jak przygotować porozumienie wychowawcze.
Niezależnie od rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej, w wyroku orzekającym rozwód sąd ustala także zasady kontaktów z dzieckiem rodzica, którego władza rodzicielska została ograniczona lub który został tej władzy pozbawiony. O tym przeczytasz w osobnym wpisie: Kontakty z dzieckiem po rozwodzie.
Alimenty – czyli obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka
W wyroku rozwodowym znajduje się także rozstrzygnięcie co do ponoszenia kosztów utrzymania wspólnych dzieci stron.W trakcie postępowania należy przedstawić dowody świadczące o kosztach utrzymania dzieci, a także dotyczące możliwości majątkowych i zarobkowych rozwodzących się małżonków (umowy o pracę, zeznania podatkowe z zeszłych lat itp.). Jeśli dzieci jest kilkoro sąd ustali odpowiednią kwotę na każde z dzieci. Nie ma możliwości, aby ustalić alimenty w łącznej kwocie na wszystkie dzieci.
Sąd jest zobowiązany rozstrzygnąć wszystkie powyższe kwestie w sprawie o rozwód. W związku z tym każdy wyrok będzie zawierał te rozstrzygnięcia, nawet jeśli strony o to nie wnosiły.
Rozstrzygnięcie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków
Jeżeli po rozwodzie małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania. (Więcej w artykule: Zasady korzystania ze wspólnego mieszkania po rozwodzie).
Na zgodny wniosek stron — czyli na wspólne żądanie stron – w wyroku sądu orzeka się o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, o ile druga strona wyrazi zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego.
Jeśli małżonkowie mieszkają osobno, sąd wskazuje w treści sentencji wyroku, że nie orzekał o wspólnym mieszkaniu.
Sąd jest zobowiązany rozstrzygnąć te kwestie. Natomiast tylko na wniosek jednego z małżonków sąd może też orzec eksmisję jednego z małżonków z tego mieszkania. Na zgodny wniosek stron sąd może orzec o jego podziale lub przyznać je jednemu z małżonków.
Podział majątku wspólnego w sprawie o rozwód
Bardzo rzadko w wyroku rozwodowym może znaleźć się rozstrzygnięcie dotyczące podziału wspólnego majątku stron. Sąd wyda takie rozstrzygnięcie na wniosek choćby jednego z małżonków, ale jedynie pod warunkiem, że badanie kwestii tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym, czyli zbytniego przedłużenia się postępowania (więcej informacji znajdziesz w artykule: Podział majątku podczas sprawy rozwodowej).
Koszty postępowania rozwodowego
Na końcu wyroku znajduje się rozstrzygnięcie o kosztach postępowania. To właśnie w tym miejscu sąd zasądza częściowy lub całkowity zwrot opłaty od pozwu o rozwód (więcej na ten temat przeczytasz we wpisie o kosztach sprawy o rozwód).
Skutki rozwodu dla małżonków po prawomocności wyroku o rozwód
Z chwilą orzeczenia rozwodu następuje pomiędzy stronami zniesienie majątkowej wspólności małżeńskiej. Więcej o tym, na czym polega ustrój wspólności małżeńskiej, możesz przeczytać we wpisie zatytułowanym Majątkowy ustrój małżeński).
W skrócie ustanie tej wspólności ma ten skutek, że zmieniają się zasady zarządu majątkiem, który przed rozwodem był wspólnym majątkiem małżeńskim. Od czasu rozwodu małżonkowie są zwykłymi współwłaścicielami przedmiotów wchodzących w zakres tego majątku.
O ile podział majątku nie był zrobiony w sprawie o rozwód, od tej chwili otwiera się możliwość wszczęcia osobnego postępowania w tym zakresie. Od uprawomocnienia się wyroku w sprawie o rozwód dotychczasowa współwłasność łączna przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych, co umożliwia podział tego majątku w stosunku do posiadanych przez byłych małżonków udziałów.
Rozwód a dziedziczenie
Od chwili orzeczenia rozwodu byli małżonkowie, zostają wykluczeni z kręgu spadkobierców ustawowych. Jeśli po uprawomocnieniu wyroku rozwodowego nastąpi śmierć jednego z rozwiedzionych małżonków, jego majątek nie jest w żadnym zakresie dziedziczony przez drugiego z byłych małżonków. Warto jednak zasygnalizować, że były małżonek może dziedziczyć na podstawie testamentu. Należy zatem pamiętać, że po wszczęciu sprawy rozwodowej warto zmienić lub odwołać sporządzone testamenty, w których do dziedziczenia powoływany był drugi małżonek.
Jeśli śmierć małżonka nastąpi w trakcie sprawy o rozwód (przed uprawomocnieniem się orzeczenia) pozostały przy życiu małżonek może dziedziczyć majątek zmarłego. Należy w tym miejscu zasygnalizować, że w przypadku, gdy zmarły małżonek wystąpił o orzeczenie rozwodu z winy drugiego małżonka, a powództwo było uzasadnione, to na żądanie innych spadkobierców pozostały przy życiu małżonek może zostać przez Sąd wyłączony od dziedziczenia.
Pozostałe skutki wyroku rozwodowego
Jeśli po trzystu dniach od orzeczenia rozwodu urodzi się dziecko, były małżonek nie jest już domniemanym ojcem dziecka.
Pozostałe skutki wydania wyroku rozwodowego opisywałem już w innych wpisach. Należą do nich:
- powstanie uprawnienia do żądania od byłego małżonka alimentów;
- zmiana zasad sprawowania władzy rodzicielskiej oraz utrzymywania kontaktów ze wspólnymi dziećmi stron;
- określenie zasad dotyczących ponoszenia kosztów utrzymania wspólnych dzieci stron;
- możliwość powrotu do poprzedniego nazwiska jednego z małżonków.
Uprawomocnienie wyroku rozwodowego — kiedy wyrok staje się prawomocny?
Wyrok staje się prawomocny, gdy nie ma możliwości wniesienia środka odwoławczego, jak apelacja czy zażalenie. Moment prawomocności zależy od kilku czynników, w tym od tego,
- czy sprawa jest rozpatrywana przez sąd I czy II instancji
- od zachowania stron w postępowaniu między instancyjnym.
W wypadku, kiedy po wydaniu wyroku, żadna ze stron nie będzie podejmować żadnych czynności wyrok sądu I instancji staje się prawomocny dopiero po upływie 7 dni od ogłoszenia wyroku.
Gdy jedna ze stron postępowania rozwodowego wniesie wniosek o sporządzenie uzasadnienie wyroku sądu I instancji, proces uprawomocnienia się tego wyroku ulega przedłużeniu.
Po złożeniu wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku, znanej również jako „zapowiedź apelacji”, strona ma możliwość zapoznania się z podstawami decyzji sądu i ewentualnego ich zakwestionowania w apelacji. Jeżeli po otrzymaniu pisemnego uzasadniania, żadna ze stron nie podejmie dalszych czynności, wyrok o rozwód staje się prawomocny po upływie 14 dni od dnia doręczenia stronie uzasadnienia wyroku.
Jeżeli po otrzymaniu uzasadnienia jedna ze stron zdecyduje się na złożenie apelacji, wyrok stanie się prawomocny dopiero po wydaniu orzeczenia przez sąd II instancji. Taki wyrok jest prawomocny z chwilą jego ogłoszenia.
Więcej o tym: Na czym polega prawomocność wyroku rozwodowego
